Đã nhiều năm trôi qua kể từ lần cuối cùng tôi đặt mua một chiếc laptop từ các cửa hàng điện máy lớn. Thay vào đó, tôi luôn tìm kiếm những chiếc laptop được tích hợp quyền riêng tư ngay từ ban đầu, và không, đó không phải là MacBook.
Vấn Đề Quyền Riêng Tư Với Laptop Phổ Biến Hiện Nay
menu Start của Windows trên laptop Dell XPS 13 Plus, minh họa hệ điều hành phổ biến với những lo ngại về quyền riêng tư.
Hầu hết các mẫu laptop hiện nay đều được cài đặt sẵn một trong ba hệ điều hành phổ biến: Microsoft Windows, Apple macOS hoặc Google ChromeOS. Mặc dù mỗi nền tảng có mức độ riêng tư khác nhau, nhưng không một hệ điều hành nào trong số đó thực sự đảm bảo sự riêng tư tuyệt đối cho người dùng.
- ChromeOS khuyến khích người dùng thực hiện hầu hết các tác vụ trên nền tảng đám mây, nơi mọi hoạt động có thể bị theo dõi và lưu trữ.
- Microsoft Windows không chỉ theo dõi dữ liệu người dùng mà còn tích cực chèn quảng cáo vào giao diện máy tính, gây khó chịu và giảm trải nghiệm.
- Apple macOS tuy là lựa chọn tốt nhất trong ba hệ điều hành này về quyền riêng tư, nhưng người dùng vẫn cần đặc biệt chú ý đến các cài đặt mặc định. Nếu bạn không kích hoạt mã hóa, Apple vẫn có khả năng truy cập vào bất kỳ tệp nào được lưu trữ trên iCloud của bạn.
Những lo ngại này đã thúc đẩy tôi tìm kiếm các giải pháp thay thế, đặc biệt là những chiếc laptop tập trung vào việc bảo vệ quyền riêng tư người dùng.
Lựa Chọn Thay Thế: Laptop Với Hệ Điều Hành Mã Nguồn Mở
laptop System76 Pangolin đang chạy hệ điều hành Linux, biểu tượng cho các lựa chọn máy tính bảo mật và mã nguồn mở.
Để sở hữu một chiếc máy tính thực sự riêng tư, bạn cần tìm một thiết bị được cài đặt sẵn hệ điều hành mã nguồn mở (FOSS – Free and Open Source Software). Linux là lựa chọn phổ biến nhất và cũng là hệ điều hành mà tôi đã tin dùng trên mọi chiếc laptop của mình trong hơn một thập kỷ qua.
Đa số người dùng Linux thường chọn cách tự cài đặt hệ điều hành này lên phần cứng hiện có của họ, đây là một phương án tiết kiệm chi phí và thể hiện vẻ đẹp của tính mở. Tuy nhiên, qua nhiều năm, tôi đã quyết định mua một số chiếc laptop đã được cài đặt sẵn Linux.
Với một chiếc máy tính Linux, bạn được trao quyền kiểm soát hoàn toàn mã nguồn trên thiết bị của mình. Bạn cũng không cần phải đăng nhập vào bất kỳ tài khoản trực tuyến nào để bắt đầu sử dụng máy tính hoặc tải xuống các chương trình từ các kho ứng dụng Linux đa dạng. Điều này loại bỏ hoàn toàn việc theo dõi người dùng và thu thập dữ liệu cá nhân vốn rất phổ biến trên các hệ điều hành độc quyền.
Những Mẫu Laptop Linux Tôi Từng Sở Hữu Và Trải Nghiệm
Trong hành trình tìm kiếm sự riêng tư trên máy tính cá nhân, tôi đã trải nghiệm nhiều mẫu laptop Linux khác nhau, mỗi chiếc mang lại những ấn tượng riêng biệt:
System76: Bước Khởi Đầu Với Linux
Chiếc laptop Linux đầu tiên của tôi đến từ System76, một công ty có trụ sở tại Denver, Colorado, Mỹ. Dù đã hơn một thập kỷ nên tôi không còn nhớ chính xác model cụ thể, nhưng nó có thiết kế khá tương đồng với mẫu Gazelle được đánh giá vào năm 2012. System76 nổi tiếng là nhà sản xuất phần cứng chuyên dụng cho Linux, cung cấp sự tương thích phần cứng tối ưu và hỗ trợ tuyệt vời.
Purism Librem 13: Đặt Nặng Vấn Đề Bảo Mật Tuyệt Đối
Vài năm sau, tôi sở hữu chiếc laptop Linux thứ hai từ Purism – một thương hiệu máy tính được quảng bá mạnh mẽ về khả năng bảo vệ quyền riêng tư. Các thiết bị của Purism được cài đặt PureOS, một trong số ít các bản phân phối Linux được Free Software Foundation (FSF) chứng thực là chứa 100% mã nguồn mở tự do.
Tôi đã mua mẫu Librem 13 inch của hãng. Tại thời điểm đó, những chiếc máy tính này trở nên độc đáo nhờ các “kill switch” vật lý, cho phép người dùng ngắt hoàn toàn nguồn điện đến micro, kết nối internet và webcam. Tính năng này giúp ngăn chặn mọi hành vi theo dõi, trừ những kẻ tấn công tinh vi và quyết tâm nhất.
mẫu laptop Purism Librem với thiết kế chắc chắn, nổi bật với tính năng bảo mật vật lý như công tắc ngắt (kill switch).
Laptop with Linux (Clevo): Đơn Giản Và Tự Do Thương Hiệu
Tiếp theo, tôi trải nghiệm một chiếc laptop Clevo 14 inch đơn giản từ trang web “Laptop with Linux”. Đúng vậy, đó chính là tên thật của trang web tôi mua máy tính này. Laptop with Linux chuyên cung cấp những chiếc máy tính không mang bất kỳ thương hiệu nào, điều mà tôi vô cùng yêu thích – đủ để tôi sẵn lòng sử dụng một chiếc laptop trông rất “generic” này.
laptop Clevo không có thương hiệu, được cung cấp bởi Laptop with Linux, bên cạnh một chiếc xe đạp điện.
Star Labs StarLite Mk IV: Thiết Kế Riêng Biệt Và Fedora Linux
Mẫu Star Labs StarLite Mk IV nhỏ gọn là chiếc laptop Linux gần đây nhất của tôi. Tương tự như Purism 13, chiếc máy này nổi bật với việc được chế tạo tùy chỉnh thay vì sử dụng các mẫu laptop có sẵn. Tôi đã chọn cài đặt Fedora Linux trên máy này, một bản phân phối mà với tôi, đã trở thành “Ubuntu mới” nhờ sự ổn định và cộng đồng lớn mạnh.
giao diện Fedora Silverblue hiển thị trên màn hình laptop Star Labs StarLite Mk IV, một lựa chọn phổ biến cho người dùng Linux.
Liệu Có Hối Tiếc Khi Đầu Tư Vào Laptop Linux?
Việc mua một chiếc PC chạy Linux chuyên biệt đảm bảo rằng nó sẽ hoạt động hoàn hảo với Linux. Ngay cả khi tôi xóa hệ điều hành Linux mặc định, tôi vẫn có thể cài đặt một phiên bản khác với gần như chắc chắn rằng mọi thứ sẽ hoạt động trơn tru. Ngoài ra, việc mua một chiếc máy tính đi kèm Linux cũng là cách để ủng hộ tài chính cho các công ty đang đầu tư vào hệ sinh thái Linux đầy tiềm năng.
Tuy nhiên, vì laptop Linux là một thị trường khá ngách, chúng thường có giá cao hơn. Một chiếc laptop Linux hầu như luôn đắt hơn một chiếc máy tính có cấu hình tương tự từ các thương hiệu đa quốc gia lớn như Dell hay ASUS.
Trong số các mẫu laptop đã sở hữu, Purism Librem 13 là chiếc PC Linux duy nhất khiến tôi hối tiếc. Đây là một chiếc laptop có giá thành thậm chí còn cao hơn một chiếc MacBook Pro nhưng lại không thể cạnh tranh về hiệu năng hay thời lượng pin. Mặc dù tôi khá thích khung kim loại và thiết kế đen bóng của chiếc laptop này, nhưng bản lề của nó đã bị nứt chỉ trong vòng chưa đầy hai năm sử dụng (và Purism đã từ chối bảo hành, ngay cả khi tôi đồng ý chi trả chi phí sửa chữa). Sau chỉ một năm rưỡi sử dụng một trong những chiếc laptop đắt nhất từng mua, tôi buộc phải mua một chiếc máy mới. Kể từ đó, tôi không mua thêm bất kỳ chiếc laptop Librem hay sản phẩm nào khác của Purism, dù sau này tôi có nhận và dùng thường xuyên một chiếc điện thoại Librem 5 (mà tôi đã đặt hàng trước đó nhiều năm).
Cuối Cùng, Mức Độ Riêng Tư Của Bạn Đến Đâu?
Những chiếc laptop này chắc chắn cải thiện quyền riêng tư của bạn, nhưng mức độ riêng tư cuối cùng phụ thuộc hoàn toàn vào những lựa chọn cá nhân của bạn. Nếu bạn mua một trong những chiếc máy này nhưng ngay lập tức cài đặt Google Chrome và đăng nhập vào tài khoản Google, bạn vẫn đang cung cấp cho Google (và mọi trang web khác) cùng một lượng thông tin như khi bạn sử dụng Windows. Việc mua một chiếc laptop Linux không làm bạn trở nên “vô hình” trên mạng.
Tuy nhiên, lợi ích về quyền riêng tư mà Linux mang lại là rất rõ ràng và hữu hình. Bạn có thể cài đặt bất kỳ ứng dụng nào mình muốn mà không ai có thể ghi lại lịch sử. Quyền riêng tư của Linux cao đến mức các dự án Linux thường gặp khó khăn trong việc ước tính số lượng người dùng của họ, bởi vì cả hệ điều hành lẫn các ứng dụng đều không yêu cầu tài khoản người dùng và thường không đi kèm với bất kỳ tính năng theo dõi từ xa (telemetry) nào. Với một chiếc PC Linux, cho đến khi bạn mở trình duyệt web, những gì bạn làm trên máy tính của mình hoàn toàn là riêng tư.
Bạn đã từng trải nghiệm laptop Linux hay có bất kỳ thắc mắc nào về chủ đề này không? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn trong phần bình luận bên dưới hoặc tìm hiểu thêm về các giải pháp bảo mật dữ liệu trên thuthuatmienphi.net!
