Các ổ cứng SSD NVMe mang lại hiệu suất cực nhanh, giúp nâng cao trải nghiệm điện toán tổng thể. Tuy nhiên, đôi khi chúng ta chưa khai thác hết tiềm năng thực sự của chúng. Chỉ với một vài tinh chỉnh và điều chỉnh cài đặt, ổ SSD của bạn có thể đạt được hiệu suất vượt trội và tuổi thọ dài hơn. Đừng chấp nhận ít hơn những gì phần cứng của bạn có thể mang lại.
1. Cập Nhật Driver và Firmware NVMe: Nền Tảng Hiệu Suất
Driver lỗi thời thường là kẻ thù thầm lặng làm giảm hiệu suất của phần cứng cao cấp. Ổ đĩa NVMe của bạn có thể đang hoạt động chậm chạp với các driver chung chung, không tận dụng được tối đa khả năng vốn có.
Khác với các ổ đĩa SATA cũ hơn, SSD NVMe hiện đại yêu cầu các driver chuyên dụng để khai thác tối đa tiềm năng của chúng. Nhiều người trong chúng ta thường nghĩ rằng Windows sẽ tự động cài đặt các driver tối ưu, nhưng điều này không phải lúc nào cũng đúng. Các driver mặc định của Microsoft vẫn hoạt động, nhưng đôi khi chúng được thiết kế cho khả năng tương thích hơn là hiệu suất đỉnh cao.
1.1. Tầm quan trọng của Driver chuyên dụng và Firmware mới nhất
Việc duy trì driver cho bộ điều khiển lưu trữ và firmware của ổ NVMe luôn được cập nhật là cực kỳ quan trọng. Các nhà sản xuất ổ cứng như Samsung, Western Digital và Crucial thường xuyên phát hành firmware và driver tối ưu hóa. Các bản cập nhật này không chỉ cải thiện tốc độ đọc và ghi, giảm độ trễ mà còn khắc phục các lỗi gây ra hiệu suất không ổn định. Điều này đảm bảo ổ NVMe của bạn luôn hoạt động ở trạng thái tốt nhất.
1.2. Cách kiểm tra và cập nhật Driver & Firmware
Để kiểm tra xem driver bộ điều khiển lưu trữ của bạn có cần cập nhật hay không, bạn có thể vào Device Manager (Trình quản lý Thiết bị) trong Windows. Đối với firmware, bạn cần truy cập trang web hỗ trợ của nhà sản xuất ổ SSD của mình (ví dụ: Samsung, Western Digital, Crucial).
Bộ điều khiển lưu trữ được đánh dấu trong Trình quản lý Thiết bị của Windows để kiểm tra driver NVMe.
Quá trình cài đặt thường khá đơn giản: chỉ cần tải gói phần mềm, chạy trình cài đặt và khởi động lại máy tính. Một số nhà sản xuất còn cung cấp phần mềm quản lý SSD riêng, tự động xử lý các bản cập nhật driver và firmware. Các công cụ này rất đáng để cài đặt vì chúng sẽ thông báo cho bạn khi có các bản tối ưu hóa mới.
Mặc dù bản cập nhật driver và firmware không mang lại những thay đổi đột phá, nhưng đây là một trong những bước cơ bản và thiết yếu trong bất kỳ quy trình tối ưu hóa NVMe nào.
2. Đảm Bảo NVMe Chạy Đúng Chế Độ PCIe
Ổ đĩa NVMe của bạn sẽ không thể hoạt động gần tốc độ quảng cáo nếu nó đang chạy ở chế độ PCIe không chính xác. Điều này có thể xảy ra khi ổ đĩa PCIe 4.0 lại hoạt động ở tốc độ PCIe 3.0 mà bạn không hề hay biết.
Đầu tiên, hãy kiểm tra các khe cắm NVMe trên bo mạch chủ của bạn và đảm bảo rằng chúng hỗ trợ cùng thế hệ PCIe với ổ đĩa của bạn. Sự khác biệt về tốc độ giữa PCIe 4.0 và PCIe 5.0 là đáng kể, và việc chạy ổ đĩa của bạn trên một khe cắm thế hệ thấp hơn sẽ hạn chế nghiêm trọng hiệu suất.
Để xác minh chế độ hoạt động hiện tại của ổ đĩa, hãy tải xuống CrystalDiskInfo và kiểm tra trường Transfer Mode. Nếu ổ đĩa Gen4 của bạn hiển thị “PCIe 3.0 x4” thay vì “PCIe 4.0 x4”, bạn đang bỏ lỡ một phần hiệu suất đáng kể. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm BIOS lỗi thời, sử dụng sai khe cắm trên bo mạch chủ, hoặc cài đặt BIOS không chính xác.
Thông tin về chế độ PCIe của ổ cứng NVMe SSD được hiển thị trong CrystalDiskInfo.
Đừng nhầm lẫn giữa CrystalDiskInfo và CrystalDiskMark. CrystalDiskInfo hiển thị thông tin về tình trạng ổ đĩa và kết nối (bao gồm chế độ PCIe), trong khi CrystalDiskMark là một công cụ benchmark được sử dụng để đo tốc độ đọc và ghi thực tế. Tuy nhiên, bạn sẽ cần cả hai công cụ để có cái nhìn tổng quan về trạng thái và hiệu suất của ổ đĩa NVMe của mình.
3. Kích Hoạt Tính Năng TRIM: Duy Trì Tốc Độ Bền Vững
TRIM là một trong những tính năng quan trọng mà nhiều người thường bỏ qua, nhưng nó lại cần thiết để duy trì hiệu suất của NVMe theo thời gian. Nếu không có TRIM, ổ đĩa của bạn sẽ dần trở nên chậm chạp khi nó đầy dữ liệu, kể cả dữ liệu mà bạn đã “xóa” về mặt kỹ thuật.
Khác với ổ cứng truyền thống, ổ NVMe không thể đơn giản ghi đè lên dữ liệu hiện có. Chúng cần phải xóa các ô nhớ trước khi ghi dữ liệu mới, điều này tạo ra một lượng công việc phụ. TRIM giải quyết vấn đề này bằng cách thông báo cho ổ đĩa biết những khối dữ liệu nào không còn được sử dụng, cho phép nó dọn dẹp trong thời gian rảnh rỗi thay vì khi bạn đang cố gắng lưu tập tin.
Việc kích hoạt TRIM cũng có thể giúp ngăn SSD của bạn bị hỏng sớm. May mắn thay, Windows 10 và 11 thường kích hoạt TRIM theo mặc định, nhưng luôn đáng để xác minh lại.
Lưu ý quan trọng: Khi TRIM hoạt động, các tệp đã xóa trở nên khó (thường là không thể) khôi phục. Điều này có thể có lợi cho bảo mật, nhưng không lý tưởng nếu bạn vô tình xóa các tệp quan trọng.
Sau đây là cách kiểm tra và kích hoạt TRIM:
- Mở Command Prompt với quyền quản trị viên bằng cách tìm kiếm “cmd” trong Start menu.
- Nhấp chuột phải vào ứng dụng và chọn Run as administrator (Chạy với quyền quản trị viên).
- Gõ fsutil behavior query DisableDeleteNotify và nhấn Enter.
- Nếu kết quả là “DisableDeleteNotify = 0,” điều đó có nghĩa là TRIM đã được bật. Nếu nó hiển thị “DisableDeleteNotify = 1,” có nghĩa là TRIM bị tắt.
- Nếu TRIM bị tắt, gõ fsutil behavior set DisableDeleteNotify 0 vào cùng cửa sổ Command Prompt với quyền quản trị viên để bật nó.
Truy vấn trong cửa sổ Command Prompt với quyền quản trị viên để kiểm tra trạng thái TRIM của ổ cứng SSD.
Bạn không cần phải chạy các lệnh TRIM thủ công theo lịch trình, vì Windows sẽ xử lý việc này trong nền. Tuy nhiên, nếu bạn thường xuyên truyền các tệp tin cực lớn hoặc chạy các ứng dụng đòi hỏi nhiều tài nguyên ổ đĩa, ổ của bạn có thể hưởng lợi từ các hoạt động TRIM thường xuyên hơn.
4. Điều Chỉnh Cài Đặt Windows để Tối Ưu Tốc Độ
Bản thân Windows có một số cài đặt có thể ảnh hưởng đến hiệu suất của ổ NVMe. Thành thật mà nói, những tinh chỉnh Windows này sẽ không làm cho ổ NVMe của bạn nhanh hơn đáng kể. Mức tăng hiệu suất là rất nhỏ so với các yếu tố khác. Tuy nhiên, những tối ưu hóa này vẫn đáng để thực hiện để đạt được hiệu suất tối đa từ ổ đĩa.
4.1. Vô hiệu hóa Windows Search Indexer
Đầu tiên, hãy kiểm tra Windows Search Indexer, vì nó có thể làm giảm hiệu suất. Mặc dù hữu ích cho việc tìm kiếm tệp nhanh chóng, nó liên tục ghi dữ liệu vào SSD của bạn, điều này có thể ảnh hưởng đến tuổi thọ và hiệu suất. Bạn có thể vô hiệu hóa Windows Search Indexer, đặc biệt nếu máy tính của bạn chỉ dùng cho game hoặc ứng dụng, điều này có thể giải phóng tài nguyên và giảm hao mòn không cần thiết.
Tùy chọn lập chỉ mục tìm kiếm Windows trong cài đặt hệ thống.
4.2. Chuyển đổi Kế hoạch Nguồn (Power Plan)
Ngoài ra, bạn nên điều chỉnh kế hoạch nguồn của Windows vì nó thường mặc định là “Balanced” (Cân bằng). Chế độ này giới hạn hiệu suất để tiết kiệm năng lượng, điều không mong muốn đối với một máy tính để bàn có NVMe hiệu suất cao. Chuyển sang “High Performance” (Hiệu suất cao) sẽ loại bỏ các giới hạn này, cho phép ổ đĩa của bạn hoạt động ở tốc độ tối đa mà không bị giảm hiệu suất ngẫu nhiên.
4.3. Điều chỉnh cài đặt Bộ nhớ ảo (Pagefile.sys)
Cài đặt bộ nhớ ảo, cụ thể là Pagefile.sys, cũng cần được chú ý. Ngay cả với 16GB RAM trở lên, Windows vẫn tạo một tệp hoán đổi (paging file) trên ổ đĩa hệ thống của bạn. Bạn có thể đặt lại bộ nhớ ảo của Windows bằng cách chuyển nó sang ổ đĩa phụ (nếu có), hoặc điều chỉnh kích thước hợp lý có thể ngăn NVMe của bạn lãng phí chu kỳ ghi vào dữ liệu tạm thời.
4.4. Tinh chỉnh Registry Windows (Dành cho người dùng nâng cao)
Đối với những người cảm thấy thoải mái với các tinh chỉnh nâng cao, Registry Windows chứa một số tối ưu hóa dành riêng cho NVMe. Điều chỉnh các thông số liên quan đến lưu trữ, chẳng hạn như thời gian chờ NVMe và hàng đợi lệnh, có thể mang lại cải thiện hiệu suất. Tuy nhiên, hãy thận trọng và luôn sao lưu registry trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi nào.
Các tham số điều khiển trong Registry Editor của Windows liên quan đến tối ưu NVMe.
5. Theo Dõi Nhiệt Độ NVMe: Ngăn Ngừa Giảm Hiệu Suất (Throttling)
Các ổ đĩa NVMe thường chạy nóng hơn nhiều so với các đối tác SATA của chúng, và nhiệt độ quá cao sẽ làm giảm cả hiệu suất lẫn tuổi thọ. Một khi ổ đĩa của bạn đạt khoảng 70°C (158°F), nó sẽ bắt đầu giảm tốc độ để ngăn ngừa hư hại, điều này làm mất đi mục đích của việc sở hữu bộ lưu trữ hiệu suất cao ngay từ đầu.
Thực tế, nhiều người dùng đã quan sát thấy nhiệt độ NVMe PCIe 4.0 tăng vọt trong quá trình truyền tải tệp nặng, dẫn đến hiện tượng giảm hiệu suất tự động mà không có bất kỳ cảnh báo nào. Các công cụ như HWiNFO64 hoặc CrystalDiskInfo (như đã đề cập trước đó) cung cấp khả năng giám sát nhiệt độ theo thời gian thực, cho phép bạn phát hiện các vấn đề này trước khi chúng ảnh hưởng đến hiệu suất.
Tải xuống: HWiNFO64 (Miễn phí)
Giải pháp đơn giản nhất là thêm một bộ tản nhiệt M.2 NVMe cho ổ đĩa của bạn. Các phụ kiện không quá đắt này giúp cải thiện khả năng tản nhiệt, và các SSD NVMe nhanh hơn thường đi kèm với tản nhiệt. Nhưng nếu bạn đang sử dụng máy tính xách tay và không thể thêm tản nhiệt, hãy cân nhắc cải thiện luồng không khí chung hoặc sử dụng đế tản nhiệt.
6. Chạy Benchmark để Xác Minh Cải Thiện
Kết quả kiểm tra tốc độ đọc ghi của ổ đĩa E bằng CrystalDiskMark.
Sau khi thực hiện tất cả các tối ưu hóa này, bạn cần xác minh rằng chúng thực sự tạo ra sự khác biệt. CrystalDiskMark là công cụ lý tưởng để kiểm tra tốc độ và hiệu suất NVMe. Nó đơn giản và cung cấp các chỉ số toàn diện cho tốc độ đọc và ghi tuần tự cũng như ngẫu nhiên, trong đó tốc độ ngẫu nhiên quan trọng hơn cho các tác vụ hàng ngày. Hãy chạy nó trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi nào để thiết lập một đường cơ sở, sau đó chạy lại sau mỗi lần tối ưu hóa lớn để theo dõi sự cải thiện.
Kiểm tra “SEQ1M” đo tốc độ đọc và ghi tuần tự với các tệp lớn – điều này quan trọng cho việc truyền tải phim hoặc các tập dữ liệu lớn. Trong khi đó, các kiểm tra “RND4K” đo tốc độ ổ đĩa xử lý các dữ liệu nhỏ, ngẫu nhiên – điều quan trọng nhất để khởi động Windows hoặc mở ứng dụng.
Mặt khác, các giá trị “Q” và “T” lần lượt chỉ ra độ sâu hàng đợi (queue depth) và số luồng (thread count). Các số lớn hơn mô phỏng khối lượng công việc nặng hơn, chẳng hạn như chỉnh sửa video, trong khi Q1T1 đại diện cho các tác vụ hàng ngày như duyệt web.
Lưu ý: Đừng quá bận tâm về những biến động nhỏ, vì kết quả benchmark có thể dao động 5% giữa các lần chạy. Hãy tìm kiếm những cải thiện nhất quán và đáng kể qua nhiều bài kiểm tra để xác nhận rằng các tối ưu hóa của bạn đang hoạt động.
Tối ưu hóa SSD NVMe của bạn không chỉ là việc chạy theo các con số benchmark; mà còn là đảm bảo bạn đang nhận được những gì mình đã trả tiền. Hãy áp dụng những tinh chỉnh này, và bạn có thể sẽ thấy những cải thiện đáng kể trong các tác vụ hàng ngày. Máy tính của bạn sẽ cảm thấy phản hồi nhanh hơn, các tệp tin sẽ được truyền tải nhanh hơn, và bạn thậm chí có thể kéo dài tuổi thọ cho ổ đĩa của mình trong quá trình này.
