Mã QR (QR Code) đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống số, từ việc thanh toán, truy cập menu nhà hàng cho đến kết nối Wi-Fi. Tuy nhiên, đằng sau sự tiện lợi đó là những rủi ro tiềm ẩn, khi kẻ xấu lợi dụng QR code để lừa đảo, phát tán mã độc hoặc đánh cắp thông tin cá nhân. Việc quét nhầm một QR code độc hại có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng cho thiết bị và dữ liệu của bạn. Vậy làm thế nào để nhận biết QR code giả mạo và bảo vệ bản thân khỏi những mối đe dọa này?
Kiểm Tra Dấu Hiệu Thay Đổi Vật Lý Trên QR Code
Một trong những thủ đoạn phổ biến mà kẻ lừa đảo sử dụng là dán một mã QR giả mạo lên trên mã QR gốc. Điều này thường xảy ra ở những nơi công cộng như trạm xe buýt, bãi đậu xe, hoặc thậm chí là trên các tài liệu quảng cáo. Mã QR mới này thường dẫn đến các trang web giả mạo được thiết kế để đánh cắp thông tin đăng nhập, thông tin thẻ tín dụng, hoặc tự động tải về phần mềm độc hại vào thiết bị của bạn.
Để tự bảo vệ mình, hãy luôn kiểm tra kỹ lưỡng mã QR trước khi quét. Nếu bạn phát hiện mã QR trông như thể đã bị dán chồng lên một mã khác, hoặc có dấu hiệu bị can thiệp vật lý, hãy cực kỳ thận trọng. Mặc dù không phải lúc nào dấu hiệu này cũng là lừa đảo (ví dụ: một nhà hàng có thể đã dán menu mới lên menu cũ), nhưng đây vẫn là một cảnh báo đỏ mà bạn không nên bỏ qua. Sự cẩn trọng này sẽ giúp bạn tránh được những rủi ro không đáng có.
Kiểm tra QR code bị dán chồng để nhận diện QR code giả mạo
Phân Tích Ngữ Cảnh Xung Quanh QR Code
Ngữ cảnh mà mã QR xuất hiện có thể cung cấp những manh mối quan trọng giúp bạn nhận diện QR code giả mạo. Hãy tự đặt câu hỏi: Mã QR này có vẻ lạc lõng hay không phù hợp với môi trường xung quanh không?
Chẳng hạn, nếu bạn nhận được một email yêu cầu truy cập một trang web nhưng thay vì cung cấp URL, email đó lại yêu cầu bạn quét một mã QR, đây có thể là một thủ đoạn nhằm che giấu địa chỉ URL độc hại. Tương tự, nếu nội dung email hoặc tờ rơi chứa mã QR rất mơ hồ, không giải thích rõ ràng bạn sẽ quét cái gì, đó cũng là một dấu hiệu đáng ngờ.
Nếu văn bản xung quanh mã QR (trong email, tờ rơi, quảng cáo) có vẻ “sai sai” hoặc có các dấu hiệu tương tự các hình thức tấn công lừa đảo phổ biến (phishing), khả năng cao mã QR đó sẽ dẫn bạn đến một nơi không an toàn. Các mã QR được dán ngẫu nhiên ở các nơi công cộng như trạm xe buýt hay tường trung tâm thương mại thường là các chiêu trò lừa đảo.
Người dùng quét QR code tại địa điểm công cộng, cần cảnh giác nguy cơ lừa đảo
Xác Minh Kỹ Lưỡng Trang Web Hoặc Ứng Dụng Mà QR Code Dẫn Tới
May mắn thay, một mã QR độc hại sẽ không thể ngay lập tức lây nhiễm hoặc đánh cắp dữ liệu của bạn chỉ sau một lần quét. Bạn vẫn có cơ hội để phân tích nơi mã QR đó dẫn bạn đến và xác định xem nó có hợp pháp hay không.
Hầu hết các ứng dụng quét QR code hiện nay đều hiển thị URL mà mã đó đang cố gắng gửi bạn đến trước khi bạn thực sự truy cập. Hãy tận dụng tính năng này để kiểm tra URL. Bạn có thể áp dụng các phương pháp nhận diện trang web lừa đảo phổ biến như:
- Kiểm tra giao thức HTTPS: Đảm bảo URL bắt đầu bằng
https://thay vìhttp://. - Kiểm tra tên miền: Xem xét kỹ tên miền để phát hiện lỗi chính tả nhỏ, ký tự lạ hoặc tên miền không liên quan đến thương hiệu mà bạn mong đợi.
- Tránh các URL rút gọn không rõ nguồn gốc: Kẻ lừa đảo thường dùng các dịch vụ rút gọn link để che giấu URL thật.
Nếu mã QR tuyên bố sẽ dẫn bạn đến tải xuống một ứng dụng, hãy đảm bảo rằng nó thực sự dẫn đến Google Play Store hoặc Apple App Store chính thức. Kẻ lừa đảo thường tạo ra các trang web giả mạo trông giống hệt các kho ứng dụng thật, nhưng ứng dụng được tải về lại chứa mã độc. Trong trường hợp nghi ngờ, hãy ghi nhớ tên ứng dụng mà mã QR yêu cầu bạn tải, sau đó tự mở cửa hàng ứng dụng trên điện thoại của bạn và tìm kiếm, tải về thủ công từ đó để đảm bảo bạn có được phiên bản chính hãng.
Biểu tượng HTTPS trên thanh địa chỉ trình duyệt, dấu hiệu của một trang web an toàn và đáng tin cậy
Sử Dụng Ứng Dụng Quét QR Code Bảo Mật
Nếu bạn lo lắng về việc vô tình truy cập một trang web độc hại hoặc tải xuống một ứng dụng chứa mã độc, việc sử dụng một ứng dụng quét QR code có tính năng bảo mật là một giải pháp hiệu quả. Không giống như các trình quét QR thông thường, những ứng dụng này sẽ kiểm tra nội dung bạn vừa quét và tìm kiếm bất kỳ dấu hiệu độc hại nào. Nếu phát hiện điều gì bất thường, chúng sẽ cảnh báo bạn trước khi bạn tiếp tục.
Ví dụ, trình quét QR của Trend Micro sẽ chạy một kiểm tra trên mọi thứ bạn quét để đảm bảo rằng nó đang dẫn bạn đến một nơi an toàn. Đây là một lớp bảo vệ bổ sung đáng giá, đặc biệt là khi bạn thường xuyên sử dụng QR code trong công việc hoặc cuộc sống hàng ngày.
Người phụ nữ dùng điện thoại quét QR code, cảnh báo về các mối đe dọa lừa đảo qua mã QR
Mặc dù QR code có thể tiềm ẩn những mối nguy hiểm, nhưng có rất nhiều biện pháp phòng ngừa bạn có thể thực hiện để bảo vệ bản thân và thiết bị của mình. Hãy luôn kiểm tra các dấu hiệu can thiệp vật lý, xem xét kỹ ngữ cảnh xung quanh mã QR, và đặc biệt là kiểm tra kỹ địa chỉ trang web hoặc nguồn tải ứng dụng trước khi nhập bất kỳ thông tin cá nhân nào hoặc tải xuống bất kỳ tệp nào vào điện thoại của bạn. Sự cảnh giác là chìa khóa để giữ an toàn trong thế giới số.
