Các đường dẫn rút gọn (short URLs) mang lại sự tiện lợi đáng kể khi giúp các liên kết dài trở nên gọn gàng hơn, dễ chia sẻ và ghi nhớ. Tuy nhiên, đằng sau vẻ ngoài ngắn gọn ấy, chúng lại ẩn chứa một mối nguy hiểm tiềm tàng: chúng che giấu điểm đến thực sự của liên kết. Đối với người dùng trực tuyến, việc nhấp chuột mà không kiểm tra kỹ lưỡng các link rút gọn này có thể đưa bạn vào bẫy của phần mềm độc hại (malware) hoặc các chiến dịch lừa đảo (phishing scam). May mắn thay, luôn có những phương pháp an toàn hơn để bạn có thể kiểm tra trước khi quyết định nhấp chuột.
Vì sao URL rút gọn lại là “Cơn ác mộng bảo mật”?
Vấn đề lớn nhất của các URL rút gọn là sự thiếu minh bạch: bạn hoàn toàn không thể biết được đích đến cuối cùng của liên kết. Một đường dẫn gọn gàng từ các dịch vụ như Bitly hay TinyURL sẽ che giấu hoàn toàn địa chỉ web mà bạn sắp truy cập. Đây là một điểm mù nghiêm trọng trong an toàn trực tuyến, buộc bạn phải đặt toàn bộ niềm tin vào người gửi.
Ví dụ link rút gọn Bitly che giấu địa chỉ đích thực
Kẻ tấn công rất ưa thích sự thiếu minh bạch này. Chúng có thể ẩn một tên miền độc hại phía sau một dịch vụ rút gọn đáng tin cậy để thực hiện các vụ lừa đảo. Đây là những thói quen email mà tin tặc thường lợi dụng chống lại bạn – dụ dỗ bạn bằng một liên kết trông có vẻ sạch sẽ nhưng lại dẫn đến một trang đăng nhập giả mạo, được thiết kế để đánh cắp thông tin đăng nhập của bạn.
Một cú nhấp chuột duy nhất cũng có thể kích hoạt tải xuống tự động (drive-by download), nơi phần mềm độc hại được cài đặt tự động vào thiết bị của bạn mà không cần bạn nhấp vào bất kỳ thứ gì trên trang web độc hại đó. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc biết cách kiểm tra xem một tệp đã tải xuống có an toàn không trước khi quá muộn.
Tệ hơn nữa, những kẻ lừa đảo có thể tùy chỉnh các liên kết rút gọn để trông hợp pháp hơn (ví dụ: Bit.ly/cap-nhat-don-hang). Chiến thuật kỹ thuật xã hội này lợi dụng sự tin tưởng và tính cấp bách của bạn. Chính sự tiện lợi khiến URL rút gọn trở nên phổ biến lại là điều biến chúng thành một cơn ác mộng bảo mật – chúng khuyến khích bạn nhấp chuột trước, suy nghĩ sau.
Hướng dẫn kiểm tra URL rút gọn an toàn từng bước
Bạn không cần phải đánh cược sự an toàn của mình với mỗi liên kết rút gọn mà bạn nhìn thấy. Với phương pháp đúng đắn, bạn có thể giải mã những URL này và kiểm tra điểm đến của chúng ngay cả trước khi bạn nghĩ đến việc nhấp chuột. Đây là một quy trình hai bước: đầu tiên là mở rộng, sau đó là quét.
Bước 1: Mở rộng URL mà không cần nhấp chuột
Thay vì nhấp chuột mù quáng, hãy dành một chút thời gian để tiết lộ điểm đến thực sự của liên kết. Cách tốt nhất để làm điều này là sử dụng một công cụ mở rộng URL (URL expander) – một công cụ web đơn giản hiển thị cho bạn địa chỉ đầy đủ.
Chỉ cần sao chép liên kết rút gọn và dán nó vào một trang web như Unshorten.it hoặc CheckShortURL. Các dịch vụ này sẽ tự động theo dõi chuyển hướng cho bạn và hiển thị URL cuối cùng. Đây là một bước nhanh chóng, dễ dàng giúp loại bỏ mọi phỏng đoán khi nhấp chuột.
Công cụ Unshorten.it hiển thị URL đích của link rút gọn
Một số dịch vụ rút gọn URL cũng cung cấp các cách tích hợp để xem trước đích đến mà không cần nhấp. Đối với các liên kết Bitly, bạn chỉ cần thêm ký hiệu “+” vào cuối URL để xem nó dẫn đến đâu. TinyURL cho phép bạn thêm “preview.” trước liên kết đã rút gọn của họ để có trang xem trước an toàn. Những thủ thuật nhanh này hoạt động trực tiếp trong trình duyệt của bạn mà không cần bất kỳ công cụ của bên thứ ba nào.
Khi URL đầy đủ đã hiển thị, hãy kiểm tra kỹ lưỡng. Tên miền có vẻ đúng không? Một liên kết được cho là để cập nhật gói hàng không nên dẫn đến một trang web lạ, không liên quan. Hãy tìm các tên miền giả mạo rõ ràng cố gắng bắt chước các tên miền thật, đây là một chiến thuật cổ điển trong các vụ lừa đảo.
Ngoài ra, hãy kiểm tra các phần mở rộng tệp đáng ngờ ở cuối URL, như .exe hoặc .zip. Một liên kết ngay lập tức cố gắng tải xuống một tệp là một dấu hiệu cảnh báo lớn.
Bước 2: Quét virus nhanh chóng cho đường link đích
Ngay cả khi URL đã mở rộng trông có vẻ hợp pháp, việc tham khảo ý kiến thứ hai vẫn rất đáng giá. Bản thân trang web đó có thể đã bị xâm nhập. Đây là lúc các công cụ quét bảo mật trực tuyến phát huy tác dụng; chúng phân tích trang đích để tìm các mối đe dọa đã biết.
Các dịch vụ như VirusTotal và URLVoid rất phù hợp cho việc này. Dán URL đầy đủ, đã mở rộng vào thanh tìm kiếm của chúng, và chúng sẽ kiểm tra nó với hàng chục công cụ chống virus và danh sách đen. Báo cáo sẽ cho bạn biết liệu có bất kỳ nhà cung cấp bảo mật nào đã gắn cờ trang web đó là độc hại hay không. Quá trình này cung cấp cho bạn đánh giá mối đe dọa toàn diện chỉ trong vài giây.
Kết quả quét URL bằng VirusTotal cho thấy không phát hiện virus
Các “Dấu hiệu cảnh báo” tôi thường nhận thấy ngay lập tức
Sau một thời gian, bạn sẽ phát triển một “giác quan thứ sáu” cho các liên kết đáng ngờ. Đó ít hơn về phân tích kỹ thuật và nhiều hơn về việc nhận dạng các kiểu mẫu, bởi vì một số điều đơn giản là “kêu to” nguy hiểm ngay cả trước khi bạn sao chép liên kết để mở rộng nó.
Dấu hiệu cảnh báo lớn nhất là thiếu ngữ cảnh. Một liên kết rút gọn được gửi một cách đột ngột từ một người bạn hoặc trong một email ngẫu nhiên là ngay lập tức đáng ngờ. Nếu tin nhắn chỉ là liên kết và không có gì khác – hoặc một câu nói chung chung như “Kiểm tra cái này!” – tôi sẽ coi đó là độc hại cho đến khi được chứng minh là ngược lại.
Nhiều chuyển hướng (redirect) cũng là một dấu hiệu cảnh báo lớn. Khi bạn mở rộng một URL rút gọn và thấy nó nhảy qua nhiều tên miền khác nhau trước khi đến đích cuối cùng, điều đó rất đáng ngờ. Các trang web hợp pháp hiếm khi cần nhiều hơn một lần chuyển hướng.
URL với các tham số truy vấn (query parameters) lạ nên khiến bạn tạm dừng. Nếu liên kết đã mở rộng hiển thị thứ gì đó như “?ref=mal123” hoặc chứa các chuỗi ký tự ngẫu nhiên sau dấu hỏi, rất có thể nó đang theo dõi cú nhấp của bạn hoặc tệ hơn.
Các liên kết đến các trang chia sẻ tệp lưu trữ các tệp thực thi (executable files) đặc biệt nguy hiểm. Nếu một liên kết rút gọn dẫn đến Dropbox, Google Drive hoặc các dịch vụ tương tự cung cấp các tệp .exe, .zip hoặc .bat, hãy coi đó là phần mềm độc hại.
Những kẻ lừa đảo thường lợi dụng sự cấp bách. Bất kỳ tin nhắn nào đòi hỏi hành động ngay lập tức và cung cấp một liên kết rút gọn đều là một nỗ lực lừa đảo kinh điển. Ngân hàng, nhà cung cấp dịch vụ internet (ISP) hoặc bất kỳ dịch vụ hợp pháp nào sẽ không bao giờ gửi tin nhắn cho bạn một liên kết bit.ly chung chung để mở khóa tài khoản hoặc xác minh thanh toán của bạn. Điều đó đơn giản là không xảy ra.
Email lừa đảo chứa link rút gọn tiềm ẩn nguy cơ phishing
Mặc dù nhiều người sử dụng các công cụ rút gọn liên kết vì những lý do chính đáng, hãy cảnh giác với các dịch vụ rút gọn chung chung từ các nguồn “chính thức”. Một công ty thực tế hầu như luôn sử dụng tên miền riêng của mình cho các liên kết. Một liên kết tinyurl trong email được cho là từ Microsoft là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy có điều gì đó không ổn.
Việc hiểu và áp dụng các biện pháp kiểm tra link rút gọn là chìa khóa để bảo vệ bạn và dữ liệu của mình trên không gian mạng. Hãy luôn cẩn trọng và trang bị kiến thức cần thiết để lướt web an toàn.
