Giống như máy tính để bàn hay laptop, điện thoại thông minh của bạn cũng có nguy cơ bị lây nhiễm mã độc (malware). Tuy nhiên, chỉ với một vài điều chỉnh bảo mật đơn giản, bạn hoàn toàn có thể giữ cho chiếc smartphone của mình luôn an toàn và hoạt động ổn định. Bài viết này sẽ chỉ ra 5 mối đe dọa phổ biến nhất và cách phòng tránh hiệu quả để bảo vệ điện thoại của bạn khỏi malware.
1. Cảnh Giác Với Các Thông Báo Độc Hại và Lừa Đảo
Các thông báo độc hại là một trong những cách phổ biến nhất để malware xâm nhập điện thoại. Điều đáng lo ngại là chúng thường không phải là thông báo đẩy từ các ứng dụng mà bạn đã cài đặt, mà thường xuất hiện khi bạn đang duyệt web.
Đặc điểm của thông báo độc hại
Các loại thông báo này có thể hứa hẹn nhiều điều khác nhau. Một ví dụ cổ điển là thông báo giả mạo rằng bạn đã trúng thưởng một cuộc thi nào đó. Tuy nhiên, đó không phải là tất cả. Nhiều thông báo khác có thể tạo cảm giác khẩn cấp để thúc đẩy bạn hành động ngay lập tức, hoặc thậm chí nguy hiểm hơn khi chúng tuyên bố rằng thiết bị của bạn đã bị nhiễm malware.
Hầu hết các trường hợp này đều là chiêu trò lừa đảo để dụ bạn nhấp vào thông báo, từ đó cài đặt malware vào thiết bị. Nếu bạn đang duyệt web trên điện thoại và một cửa sổ bật lên (pop-up) xuất hiện, tuyên bố bạn bị nhiễm trùng hoặc đã trúng giải, hãy đóng trang web ngay lập tức mà không nhấp vào bất cứ thứ gì.
Cách xử lý khi nhận thông báo đáng ngờ
Nếu bạn liên tục nhận các thông báo độc hại, bạn có một vài lựa chọn:
- Xóa bộ nhớ đệm (cache) của trình duyệt: Bạn có thể xóa bộ nhớ đệm trình duyệt trên thiết bị Android hoặc xóa dữ liệu hệ thống và các dữ liệu cache khác trên iPhone.
- Quét thiết bị bằng ứng dụng diệt virus/malware uy tín: Malwarebytes là một trong những lựa chọn đáng tin cậy nhất, có sẵn cho cả thiết bị Android và iOS.
2. Nhận Diện và Phòng Tránh Lừa Đảo Phishing và Smishing
Phishing là hình thức lừa đảo qua email độc hại. Mặc dù các vụ lừa đảo này đôi khi liên quan đến tài chính, các loại gian lận khác và đánh cắp dữ liệu, nhưng một số lượng lớn cũng sẽ cố gắng khiến bạn tải xuống malware. Dù bạn mở các email này trên điện thoại di động hay máy tính để bàn, rủi ro đều đáng kể.
Phishing qua email và các dấu hiệu nhận biết
Các cuộc tấn công phishing qua email thường sử dụng địa chỉ email giả mạo, nội dung hấp dẫn hoặc đe dọa, và các liên kết dẫn đến trang web giả mạo. Luôn kiểm tra kỹ địa chỉ người gửi và không nhấp vào các liên kết đáng ngờ.
Smishing qua tin nhắn SMS và thủ đoạn tinh vi
Trong khi phishing liên quan đến email độc hại, smishing lại là hình thức lừa đảo qua tin nhắn văn bản (SMS). Một số dấu hiệu phổ biến của smishing bao gồm lỗi ngữ pháp, thông điệp phóng đại (ví dụ: “anh trai tôi cần bạn gửi 2 triệu đô la”), hoặc các liên kết và tệp đính kèm độc hại.
Ảnh hưởng của AI trong các cuộc tấn công lừa đảo
Trong thời đại hiện nay, smishing ngày càng khó phát hiện. Nhiều tội phạm sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dẫn đến sự gia tăng của các cuộc tấn công phishing được điều khiển bởi AI. Việc kiểm tra các dấu hiệu cảnh báo, chẳng hạn như dòng “Kính gửi Khách hàng thân mến” chung chung, là rất quan trọng.
Ví dụ tin nhắn smishing lừa đảo giả mạo từ người thân trên điện thoại smartphone
Dù là phishing hay smishing, bạn tuyệt đối không nên nhấp vào bất kỳ nội dung nào mà bạn nghi ngờ là lừa đảo.
3. Tầm Quan Trọng Của Việc Cập Nhật Phần Mềm Thường Xuyên
Có thể bạn đã từng có phần mềm lỗi thời trên điện thoại mà không hề hay biết. Điều này áp dụng cho cả hệ điều hành của smartphone và các ứng dụng được cài đặt trên thiết bị. Mặc dù có vẻ vô hại và chỉ gây bất tiện, việc không cập nhật phần mềm có thể gây ra mối đe dọa nghiêm trọng. Nói tóm lại, các bản vá bảo mật giúp ngăn chặn tin tặc xâm nhập vào ứng dụng của bạn.
Thẻ cập nhật (Updates) trên ứng dụng WhatsApp cho hệ điều hành iOS
Tại sao cần cập nhật hệ điều hành và ứng dụng?
Các bản cập nhật phần mềm giúp bạn an toàn khỏi các mối đe dọa khác ngoài malware. Ví dụ, chúng có thể nhanh chóng vô hiệu hóa các cuộc tấn công gần đây. Việc cập nhật thường xuyên sẽ đóng các lỗ hổng bảo mật mà kẻ tấn công có thể khai thác.
Thông báo cập nhật phiên bản iOS 18 Beta xuất hiện trên màn hình iPhone
Tính năng Rapid Security Response trên iPhone
Nếu bạn có iPhone, hãy cân nhắc bật tính năng Rapid Security Response để có thêm một lớp bảo vệ. Rapid Security Response về cơ bản sẽ tải xuống các bản cập nhật bảo mật nhỏ hơn, thường xuyên hơn, giúp giải quyết các lỗ hổng nhanh chóng hơn.
Để bật tính năng này, bạn hãy vào Cài đặt (Settings) > Cài đặt chung (General) > Cập nhật phần mềm (Software Update), chạm vào Cập nhật tự động (Automatic Updates), sau đó bật Phản hồi bảo mật & Tệp hệ thống (Security Responses & System Files).
Màn hình cài đặt tính năng Rapid Security Response trên iPhone để cập nhật bảo mật nhanh chóng
Thật không may, Android hiện tại chưa có tính năng tương tự. Tuy nhiên, bạn có thể kiểm tra phần mềm của mình bằng cách vào cửa hàng ứng dụng hoặc cài đặt điện thoại. Nếu bạn thấy có bản cập nhật nào, hãy cập nhật ngay lập tức. Bật tính năng cập nhật tự động cũng là một ý hay cho tương lai.
4. Nguy Cơ Từ Ứng Dụng Không An Toàn và Kém Chất Lượng
Ngày nay, nhiều người dễ dàng tin rằng mọi ứng dụng trên App Store và Google Play đều an toàn khi sử dụng. Tuy nhiên, mặc dù nhiều ứng dụng là an toàn, bạn vẫn không được bảo vệ 100%. Các ứng dụng không an toàn rõ ràng là một mối nguy hiểm, nhưng các chương trình đã bị bỏ rơi (không còn được nhà phát triển hỗ trợ) cũng là một rủi ro bảo mật.
Thận trọng khi tải ứng dụng từ chợ ứng dụng chính thức
Các ứng dụng chưa được cập nhật trong một thời gian dài là mục tiêu chính của malware và các mối đe dọa khác, vì chúng có thể có các lỗ hổng bảo mật có thể bị khai thác để truy cập dữ liệu, tài khoản và nhiều thứ khác. Bạn nên kiểm tra thiết bị của mình để đảm bảo rằng các nhà phát triển vẫn tiếp tục phát hành các bản cập nhật cho tất cả phần mềm bạn sử dụng. Cũng nên kiểm tra kỹ các đánh giá để xác nhận rằng bất kỳ ứng dụng nào bạn tải xuống đều an toàn.
Cảnh báo về các kho ứng dụng bên thứ ba và sideloading
Bạn cũng nên thận trọng khi cài đặt phần mềm của bên thứ ba trên điện thoại thông minh của mình. Các kho ứng dụng của bên thứ ba có thể không có các quy trình kiểm duyệt nghiêm ngặt như App Store và Google Play, điều này tiềm ẩn nguy cơ đe dọa bạn. Apple đã ngừng việc cài đặt ứng dụng từ nguồn ngoài (sideloading) và các kho ứng dụng bên thứ ba trong nhiều năm, cho đến tháng 3 năm 2024, trong khi Google luôn cho phép sideloading ứng dụng trong Android. Tuy nhiên, mặc dù có một số kho ứng dụng thay thế Google Play tốt hơn, quá trình sideloading ứng dụng nhìn chung đi kèm với một số rủi ro nghiêm trọng.
5. Tránh Xa Các Website Độc Hại và Giả Mạo
Không phải tất cả các trang web đều được tạo ra như nhau, và việc biết cách phân biệt một trang web an toàn với một trang web không an toàn là rất quan trọng. Bạn có thể xác định các trang web có khả năng đe dọa bằng nhiều cách, chẳng hạn như:
- Không có chứng chỉ SSL: Dấu hiệu khóa (ổ khóa) thường không còn hiển thị rõ ràng trên URL nữa, nhưng bạn có thể kiểm tra xem kết nối có an toàn hay không thông qua trình duyệt của mình (tìm https:// thay vì http://).
- Tên miền bị sai chính tả: Tên miền này có thể đại diện cho một trang web hoặc công ty tương tự (và thường nổi tiếng), nhưng bị viết sai chính tả một cách tinh vi.
- Thời gian tải trang dài bất thường: Dù không phải lúc nào cũng là dấu hiệu của website độc hại, nhưng nó có thể cho thấy trang web đó được xây dựng kém chất lượng hoặc đang tải các script không mong muốn.
Các trang web giả mạo là một trong những nguồn malware phổ biến nhất, và việc truy cập các trang web không an toàn sẽ khiến bạn gặp phải các mối đe dọa bảo mật khác, chẳng hạn như phần mềm gián điệp (spyware). Tốt nhất là bạn nên tránh chúng bằng mọi giá. Nếu bạn vô tình truy cập một trang web độc hại, hãy đóng ngay lập tức và cân nhắc kiểm tra thiết bị của mình để tìm phần mềm không mong muốn.
Bảo vệ điện thoại thông minh của bạn khỏi các mối đe dọa malware là một phần thiết yếu để đảm bảo an toàn cho dữ liệu cá nhân và trải nghiệm di động của bạn. Bằng cách cảnh giác với các thông báo lừa đảo, nhận diện các cuộc tấn công phishing và smishing, luôn cập nhật phần mềm, thận trọng với các ứng dụng không rõ nguồn gốc và tránh xa các trang web độc hại, bạn có thể chủ động phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro đáng kể. Hãy áp dụng ngay những biện pháp này để giữ cho chiếc điện thoại của bạn luôn an toàn trước thế giới mạng đầy rẫy hiểm nguy!
