Cũng giống như máy tính hay laptop, điện thoại thông minh của bạn hoàn toàn có thể bị nhiễm mã độc (malware). Tuy nhiên, chỉ cần thực hiện một vài điều chỉnh bảo mật đơn giản, bạn có thể giữ cho chiếc smartphone của mình luôn an toàn và hoạt động trơn tru. Với vai trò là một thiết bị gần gũi và lưu trữ nhiều thông tin cá nhân quan trọng, việc bảo vệ điện thoại khỏi các mối đe dọa mạng là vô cùng cần thiết. Bài viết này sẽ đi sâu vào 5 nguy cơ phổ biến nhất và hướng dẫn bạn cách phòng tránh hiệu quả, giúp bạn chủ động bảo vệ dữ liệu và thiết bị của mình.
I. Truy Cập Các Website Không An Toàn
Không phải tất cả các website đều được tạo ra như nhau, và việc biết cách phân biệt một trang web an toàn với một trang web độc hại là vô cùng quan trọng. Bạn có thể nhận diện các trang web tiềm ẩn nguy hiểm bằng nhiều cách:
- Không có chứng chỉ SSL: Dấu hiệu nhận biết là không có biểu tượng ổ khóa hoặc địa chỉ website bắt đầu bằng “http://” thay vì “https://”. Mặc dù biểu tượng ổ khóa có thể không hiển thị rõ ràng trên URL như trước, bạn vẫn có thể kiểm tra xem kết nối có an toàn hay không thông qua trình duyệt của mình.
- Tên miền bị sai chính tả: Các trang web lừa đảo thường sử dụng tên miền gần giống (hoặc cố ý sai chính tả) với các trang web hoặc công ty nổi tiếng và đáng tin cậy.
- Thời gian tải trang lâu bất thường: Điều này có thể là dấu hiệu của việc trang web đang tải các tập lệnh hoặc nội dung độc hại ngầm.
Các trang web giả mạo là một trong những nguồn lây nhiễm mã độc phổ biến nhất. Việc truy cập các trang web không an toàn sẽ khiến bạn tiếp xúc với nhiều mối đe dọa bảo mật khác như phần mềm gián điệp (spyware). Tốt nhất là bạn nên tránh xa chúng bằng mọi giá. Nếu bạn vô tình truy cập vào một trang web đáng ngờ, hãy đóng nó ngay lập tức và xem xét kiểm tra thiết bị của mình để tìm bất kỳ phần mềm không mong muốn nào.
II. Tải Xuống Ứng Dụng Không Đáng Tin Cậy
Ngày nay, nhiều người dễ dàng tin rằng mọi ứng dụng trên App Store và Google Play đều an toàn khi sử dụng. Tuy nhiên, dù phần lớn chúng an toàn, bạn vẫn không được bảo vệ 100%. Các ứng dụng không an toàn là một mối nguy hiểm rõ ràng, nhưng ngay cả những chương trình đã bị “bỏ rơi” (không còn được nhà phát triển hỗ trợ hoặc cập nhật) cũng là một rủi ro bảo mật đáng kể.
Các ứng dụng đã lâu không được cập nhật là mục tiêu hàng đầu cho mã độc và các mối đe dọa khác, vì chúng có thể chứa các lỗ hổng bảo mật có thể bị khai thác để truy cập dữ liệu, tài khoản của bạn và hơn thế nữa. Bạn nên thường xuyên kiểm tra thiết bị của mình để đảm bảo rằng các nhà phát triển vẫn tiếp tục phát hành bản cập nhật cho tất cả phần mềm bạn đang sử dụng. Ngoài ra, hãy luôn kiểm tra kỹ các đánh giá của người dùng để xác nhận rằng bất kỳ ứng dụng nào bạn tải xuống đều an toàn.
Bạn cũng nên thận trọng khi cài đặt phần mềm từ các nguồn bên thứ ba trên điện thoại thông minh của mình. Các cửa hàng ứng dụng bên thứ ba có thể không có các quy trình kiểm duyệt nghiêm ngặt như App Store của Apple và Google Play, điều này tiềm ẩn rủi ro cho bạn. Apple đã ngừng việc cài đặt ứng dụng từ nguồn ngoài và các cửa hàng ứng dụng bên thứ ba trong nhiều năm cho đến tháng 3 năm 2024, trong khi Google luôn cho phép cài đặt ứng dụng từ nguồn ngoài (sideloading) trên Android. Tuy nhiên, mặc dù có một số cửa hàng ứng dụng thay thế tốt hơn Google Play, quy trình cài đặt ứng dụng từ nguồn ngoài thường đi kèm với những rủi ro nghiêm trọng.
III. Phần Mềm Lỗi Thời
Bạn có thể đang sử dụng phần mềm lỗi thời trên điện thoại mà không hề hay biết. Điều này không chỉ áp dụng cho hệ điều hành của điện thoại thông minh mà còn cho các ứng dụng được cài đặt trên thiết bị của bạn. Mặc dù có vẻ vô hại và gây bất tiện là cùng, việc không cập nhật phần mềm có thể gây ra mối đe dọa nghiêm trọng. Nói tóm lại, các bản vá bảo mật giúp ngăn chặn tin tặc xâm nhập vào các ứng dụng và hệ thống của bạn.
Các bản cập nhật phần mềm không chỉ giúp bạn an toàn khỏi mã độc mà còn khỏi các mối đe dọa khác. Ví dụ, chúng có thể nhanh chóng vô hiệu hóa các cuộc tấn công mới. Nếu bạn đang sử dụng iPhone, bạn nên bật tính năng Phản hồi Bảo mật Nhanh (Rapid Security Response) để có thêm một lớp bảo vệ. Tính năng này về cơ bản sẽ tải xuống các bản cập nhật bảo mật nhỏ hơn thường xuyên hơn, giúp giải quyết các lỗ hổng nhanh chóng hơn.
Để bật tính năng này trên iPhone, hãy đi tới Cài đặt > Cài đặt chung > Cập nhật phần mềm, chạm vào Cập nhật tự động, và bật Phản hồi bảo mật & Tệp hệ thống.
Màn hình cài đặt iPhone hiển thị tùy chọn bật Cập nhật Phản hồi Bảo mật Nhanh (Rapid Security Response), tính năng vá lỗ hổng nhanh.
Thật không may, Android hiện tại chưa có tính năng tương tự. Tuy nhiên, bạn có thể kiểm tra phần mềm của mình bằng cách truy cập cửa hàng ứng dụng hoặc cài đặt điện thoại. Nếu bạn nhận thấy có bản cập nhật khả dụng, hãy cài đặt nó càng sớm càng tốt. Bật cập nhật tự động cũng là một ý tưởng hay cho tương lai.
Giao diện tab Cập nhật (Updates) của ứng dụng WhatsApp trên hệ hệ điều hành iOS, minh họa việc cập nhật phần mềm.
Màn hình iPhone hiển thị thông báo có bản cập nhật hệ điều hành iOS 18 Beta, nhắc nhở người dùng cập nhật phần mềm.
IV. Lừa Đảo qua Email và Tin Nhắn (Phishing và Smishing)
Lừa đảo qua email (phishing) liên quan đến việc những kẻ xấu gửi email độc hại. Mặc dù những vụ lừa đảo này đôi khi liên quan đến tài chính, các loại gian lận khác và đánh cắp dữ liệu, nhưng một số lượng lớn cũng sẽ cố gắng khiến bạn tải xuống mã độc. Dù bạn mở những email này trên điện thoại hay máy tính, rủi ro là rất đáng kể. Đó là lý do tại sao bạn nên hiểu rõ các loại hình tấn công lừa đảo phổ biến.
Trong khi phishing liên quan đến email độc hại, smishing là tất cả về tin nhắn SMS (tin nhắn văn bản) độc hại. Một số dấu hiệu phổ biến của smishing bao gồm ngữ pháp kém và nội dung tin nhắn phóng đại (ví dụ: “anh trai tôi cần bạn gửi 2 triệu đô la”). Bạn có thể thấy các liên kết độc hại trong một số trường hợp, trong khi các hình thức smishing khác có thể bao gồm tệp đính kèm.
Trong thời đại hiện đại, smishing ngày càng khó phát hiện. Nhiều tội phạm sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dẫn đến sự gia tăng các cuộc tấn công lừa đảo do AI điều khiển. Việc kiểm tra các dấu hiệu đáng ngờ, chẳng hạn như dòng “Kính gửi Khách hàng thân mến” chung chung, là rất quan trọng.
Màn hình điện thoại hiển thị tin nhắn lừa đảo (smishing) từ số lạ Jenna Philips, minh họa nội dung nguy hiểm.
Dù thế nào đi nữa, bạn tuyệt đối không bao giờ nên nhấp vào nội dung mà bạn nghi ngờ là phishing hoặc smishing.
V. Thông Báo Độc Hại
Thông báo độc hại là một trong những cách phổ biến nhất để mã độc xuất hiện trên điện thoại của ai đó, và điều đáng sợ nhất là chúng thường không phải là thông báo đẩy từ các ứng dụng khác. Thay vào đó, chúng thường xuất hiện khi bạn duyệt web.
Các thông báo loại này có thể hứa hẹn nhiều điều khác nhau. Một trong những ví dụ cổ điển nhất là thông báo bạn đã trúng thưởng một cuộc thi, nhưng đây không phải là điều duy nhất bạn nên cảnh giác. Những thông báo khác có thể thúc giục bạn hành động ngay lập tức, và trong một số trường hợp, chúng thậm chí còn nguy hiểm hơn khi tuyên bố rằng thiết bị của bạn đã bị nhiễm mã độc.
Hầu hết thời gian, đây chỉ đơn giản là một lời nói dối để lừa bạn nhấp vào thông báo, từ đó sẽ lây nhiễm mã độc cho thiết bị của bạn. Nếu bạn đang duyệt web trên điện thoại thông minh và một cửa sổ bật lên xuất hiện, tuyên bố bạn bị nhiễm trùng hoặc đã trúng giải, chỉ cần đóng trang web mà không nhấp vào bất cứ điều gì.
Nếu bạn nhận được thông báo độc hại, bạn có một vài lựa chọn. Đầu tiên, hãy xóa bộ nhớ cache của trình duyệt. Bạn có thể xóa bộ nhớ cache của trình duyệt trên thiết bị Android, và có nhiều cách để xóa dữ liệu hệ thống và dữ liệu bộ nhớ cache khác trên iPhone. Bạn cũng nên quét điện thoại thông minh của mình bằng một ứng dụng diệt virus hoặc chống mã độc đáng tin cậy. Malwarebytes có sẵn cho cả thiết bị Android và iOS và là một trong những lựa chọn đáng tin cậy nhất hiện nay.
Kết Luận
Việc bảo vệ điện thoại thông minh khỏi mã độc và các mối đe dọa trực tuyến là một phần không thể thiếu của trải nghiệm công nghệ an toàn trong thời đại số. Bằng cách nhận diện và chủ động phòng tránh 5 mối đe dọa phổ biến được trình bày ở trên – từ việc cảnh giác với các website và ứng dụng không an toàn, duy trì phần mềm luôn được cập nhật, cho đến việc nhận biết các chiêu trò lừa đảo qua email và tin nhắn, cũng như các thông báo độc hại – bạn có thể nâng cao đáng kể khả năng phòng thủ cho thiết bị của mình. Hãy luôn duy trì sự cảnh giác, cập nhật kiến thức bảo mật thường xuyên và sử dụng các công cụ hỗ trợ cần thiết để chiếc smartphone của bạn luôn là một công cụ hữu ích và an toàn, chứ không phải là cánh cửa cho kẻ xấu.
Bạn có những kinh nghiệm hay mẹo bảo mật điện thoại nào muốn chia sẻ không? Hãy để lại bình luận bên dưới nhé!
