Bạn không cần phần cứng phức tạp hay các thiết lập khó hiểu để tự xây dựng một hệ thống lưu trữ mạng (NAS) tại nhà. Thực tế, hầu hết các router Wi-Fi hiện đại đều đã tích hợp sẵn các tính năng cần thiết. Chỉ với một ổ SSD hoặc ổ cứng HDD dự phòng, bạn hoàn toàn có thể dễ dàng thiết lập một giải pháp lưu trữ chia sẻ đơn giản và an toàn cho mọi thiết bị trong ngôi nhà của mình. Đây là một cách hiệu quả để tận dụng tối đa thiết bị sẵn có, mang lại giá trị thực tiễn cho nhu cầu quản lý và truy cập dữ liệu trong môi trường gia đình, đồng thời mở ra cánh cửa trải nghiệm thế giới NAS mà không cần đầu tư lớn ban đầu.
Router Wi-Fi Của Bạn Có Thể Trở Thành Một NAS Cơ Bản
Hầu hết các router Wi-Fi hiện đại đều được trang bị cổng USB, cho phép bạn dễ dàng chia sẻ file và dữ liệu qua mạng nội bộ. Cổng USB này mở rộng khả năng của router, biến nó thành một trung tâm đa nhiệm hơn là chỉ đơn thuần cung cấp kết nối Internet. Để khai thác tối đa tiềm năng này, bạn có thể kết nối một ổ SSD gắn ngoài vào cổng USB của router Wi-Fi, từ đó tạo ra một hệ thống lưu trữ mạng (NAS) đơn giản, chi phí thấp, nhưng hiệu quả cho các tác vụ như truyền phát đa phương tiện (streaming), sao lưu dữ liệu và chia sẻ file giữa các thiết bị trong nhà.
Phương pháp này không chỉ nhanh chóng mà còn rất tiết kiệm chi phí, bởi bạn tận dụng phần cứng hiện có. Quy trình thiết lập cũng vô cùng đơn giản và trực quan. Trước khi cân nhắc đầu tư vào một thiết bị NAS chuyên dụng đắt tiền, việc thử nghiệm giải pháp NAS dựa trên router là một lựa chọn tuyệt vời để kiểm tra xem lưu trữ mạng có thực sự phù hợp với nhu cầu của bạn hay không.
Những Gì Bạn Cần Chuẩn Bị Để Tự Làm NAS Tại Nhà
Việc tạo NAS tại nhà từ router yêu cầu phần cứng tối thiểu, điều này làm cho phương pháp này trở nên đặc biệt hấp dẫn và dễ tiếp cận.
Các thành phần cần thiết để tạo NAS bằng router Wi-Fi
Router với cổng USB và hỗ trợ chia sẻ file
Bạn cần một router có cổng USB, tốt nhất là phiên bản USB cao hơn (như USB 3.0 trở lên) để đạt tốc độ truyền tải tốt hơn. Hãy kiểm tra thông số kỹ thuật của router hoặc tìm kiếm thông tin trên nhãn dán thiết bị để xác định đó là cổng USB 2.0 hay USB 3.x. Điều quan trọng nhất là phải xác nhận trong sách hướng dẫn sử dụng hoặc giao diện cài đặt của router rằng nó hỗ trợ tính năng chia sẻ file. Một số router cũ hoặc có cổng USB 2.0 có thể không hỗ trợ đầy đủ tính năng này.
Hầu hết các router hiện đại từ các thương hiệu phổ biến như TP-Link, Netgear, ASUS và Linksys đều tích hợp tính năng chia sẻ file. Tuy nhiên, việc kiểm tra thủ công trong sách hướng dẫn hoặc thông số kỹ thuật là cần thiết, vì một số router giá rẻ hoặc router được cung cấp bởi nhà mạng có thể chỉ hỗ trợ cổng USB cho việc cập nhật firmware hoặc sạc thiết bị di động, chứ không phải cho mục đích chia sẻ file.
Ổ cứng SSD hoặc HDD gắn ngoài
Bất kỳ thiết bị lưu trữ gắn ngoài nào cũng có thể hoạt động. Nếu bạn có một ổ cứng nội bộ (như ổ HDD 2.5 inch hoặc SSD SATA), bạn có thể sử dụng một vỏ bọc USB (USB enclosure) để biến nó thành ổ cứng gắn ngoài. Ổ SSD thường được ưu tiên hơn vì chúng hoạt động yên tĩnh hơn và có tốc độ truyền tải dữ liệu nhanh hơn đáng kể so với HDD truyền thống.
Định dạng ổ đĩa (NTFS hoặc FAT32/exFAT)
Ổ đĩa cần được định dạng là NTFS hoặc FAT32. NTFS thường được khuyến nghị cho các file lớn và cung cấp tính năng bảo mật tốt hơn. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng một số router có thể không hỗ trợ định dạng NTFS hoặc yêu cầu bạn định dạng lại ổ đĩa thành FAT32/exFAT để tương thích hoàn toàn. Hãy kiểm tra tài liệu hướng dẫn của router để biết các định dạng được hỗ trợ.
Thiết bị để cấu hình
Bạn sẽ cần một máy tính (PC hoặc laptop) hoặc điện thoại thông minh được kết nối vào mạng Wi-Fi của router để truy cập vào giao diện quản lý và cấu hình các tùy chọn NAS.
Hướng Dẫn Chi Tiết Cách Biến Router và SSD Thành NAS
Hãy bắt đầu bằng việc kết nối ổ SSD hoặc ổ USB của bạn vào cổng USB trên router. Một số router có đèn báo LED sẽ sáng lên khi một thiết bị USB được kết nối đúng cách. Nếu đèn không sáng, hãy thử rút ra và cắm lại ổ đĩa, hoặc thử với một cáp USB khác để đảm bảo kết nối ổn định.
Truy Cập Giao Diện Quản Trị Router
Bước tiếp theo là đăng nhập vào bảng quản trị của router. Mở trình duyệt web và nhập địa chỉ IP của router vào thanh địa chỉ. Đối với hầu hết các router, địa chỉ này thường là 192.168.1.1 hoặc 192.168.0.1. Nếu bạn không chắc chắn, hãy kiểm tra nhãn dán dưới đáy hoặc mặt sau của router, hoặc tìm trong sách hướng dẫn sử dụng. Khi trang đăng nhập tải lên, hãy đăng nhập bằng tên người dùng và mật khẩu quản trị viên của bạn. Thông thường, mặc định là “admin” cho cả hai hoặc “root”. Một lần nữa, hãy kiểm tra nhãn dán trên router của bạn để tìm thông tin đăng nhập chính xác.
Thông tin đăng nhập router (địa chỉ IP, tên người dùng, mật khẩu) thường được in trên nhãn dán mặt sau thiết bị
Tìm Các Tùy Chọn Quản Lý Lưu Trữ USB
Sau khi đăng nhập, hãy tìm các tùy chọn quản lý USB hoặc lưu trữ. Các tùy chọn này thường nằm trong phần “Cài đặt Nâng cao” (Advanced settings), nhưng tên menu có thể khác nhau tùy thuộc vào thương hiệu router. Hãy tìm kiếm các mục có tên như Advanced, USB Settings, hoặc Storage.
Trong phần này, bạn sẽ thấy các tùy chọn cho các tính năng như chia sẻ đa phương tiện DLNA (Digital Living Network Alliance), chia sẻ file SMB (Server Message Block) hoặc tùy chọn máy chủ FTP (File Transfer Protocol). Chia sẻ đa phương tiện DLNA thường chỉ giới hạn ở các file đa phương tiện (hình ảnh, nhạc, video). Để có một hệ thống lưu trữ mạng thực sự, bạn nên sử dụng SMB hoặc FTP.
Bạn có thể kích hoạt tính năng chia sẻ file SMB bằng cách bật tùy chọn “Network Neighborhood” hoặc “SMB sharing”. Nếu bạn đang sử dụng router phổ thông được cung cấp bởi nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP), có thể bạn sẽ không có tùy chọn chia sẻ SMB. Trong trường hợp này, bạn sẽ phải truy cập vào bảng cấu hình FTP.
Tại đây, hãy đánh dấu chọn Enable FTP Server, sau đó đặt tên người dùng và mật khẩu. Việc tạo tên người dùng và mật khẩu để truy cập ổ đĩa chia sẻ được khuyến nghị mạnh mẽ, ngay cả khi bạn chỉ sử dụng nó trong mạng gia đình. Điều này giúp tăng cường bảo mật cho dữ liệu của bạn.
Chỉ Định Đường Dẫn Thư Mục Chia Sẻ và Cấu Hình Quyền Truy Cập
Dù bạn đang sử dụng SMB hay FTP, bạn cần chỉ định đường dẫn thư mục mà bạn muốn chia sẻ bằng cách nhấp vào tùy chọn như “Browser” hoặc “Search”. Thao tác này sẽ mở một cây thư mục hiển thị tất cả các thư mục trên thiết bị USB đã kết nối của bạn. Ví dụ, bạn có thể chọn toàn bộ phân vùng lưu trữ của ổ SSD.
Giao diện chọn phân vùng ổ USB hoặc thư mục cụ thể để chia sẻ trên router
Cấu hình quyền truy cập theo nhu cầu cụ thể của bạn. Bạn có thể thiết lập quyền chỉ đọc cho một số người dùng hoặc thư mục nhất định, trong khi cấp quyền đọc-ghi đầy đủ cho những người khác. Nếu bạn đang chia sẻ các file đa phương tiện mà mọi người đều có thể truy cập, bạn có thể bỏ qua xác thực cho các thư mục cụ thể đó.
Sau đó, bạn cần lưu cấu hình của mình bằng cách nhấn Apply, rồi đợi vài giây để máy chủ FTP hoặc SMB khởi động. Bây giờ, bạn có thể truy cập các file của mình trong trình duyệt file trên máy tính, bất kể đó là hệ điều hành Windows, Linux, macOS hay một hệ điều hành khác. Nhấp vào “Network” trong ngăn điều hướng, chọn ổ SSD của bạn và đăng nhập bằng tên người dùng và mật khẩu bạn đã tạo cho máy chủ.
Cách truy cập file từ máy chủ FTP/SMB của router qua File Explorer trên máy tính
Ngoài ra, bạn cũng có thể sử dụng trình duyệt web để truy cập các file của mình. Trong thanh URL, nhập “ftp://” theo sau là địa chỉ gateway của router (ví dụ: ftp://192.168.1.1), sau đó nhấn Enter và nhập thông tin đăng nhập của bạn để kết nối với máy chủ. Bây giờ, bạn đã có quyền truy cập vào các file của mình. Sau khi kết nối, bạn có thể sao chép file đến và từ ổ đĩa giống như bất kỳ thư mục nào khác trên máy tính của bạn.
Khắc Phục Các Vấn Đề Thường Gặp Khi Sử Dụng NAS Từ Router
Việc sử dụng router và ổ lưu trữ làm NAS là một cách tuyệt vời để mở rộng dung lượng lưu trữ mạng của bạn, nhưng có một số vấn đề bạn có thể gặp phải. Dưới đây là các sự cố thường gặp và giải pháp khắc phục:
| Vấn đề | Giải pháp |
|---|---|
| Không kết nối được ổ đĩa | Kiểm tra ổ SSD/HDD của bạn. Một số router có thể gặp vấn đề tương thích với các ổ đĩa dung lượng quá lớn hoặc hệ thống file cụ thể. Nếu bạn đang sử dụng ổ đĩa lớn hơn 2TB hoặc 4TB, router của bạn có thể không hỗ trợ đầy đủ. Trong trường hợp này, bạn có thể thử sử dụng ổ đĩa nhỏ hơn hoặc phân vùng ổ đĩa lớn thành các phần nhỏ hơn mà router có thể xử lý. |
| Router không nhận diện ổ đĩa | Nếu router không phát hiện ổ đĩa đã kết nối, trước tiên hãy kiểm tra xem kết nối USB có chắc chắn không và ổ đĩa có đang nhận đủ nguồn điện không. Hãy thử kết nối ổ đĩa với máy tính trước để xác minh rằng nó hoạt động bình thường, sau đó định dạng lại ổ đĩa thành NTFS hoặc FAT32/exFAT trước khi kết nối lại với router. |
| Sự cố kết nối mạng | Thường thì các vấn đề này phát sinh do các thiết bị của bạn nằm trên các mạng con hoặc phân đoạn mạng khác nhau. Đảm bảo rằng tất cả các thiết bị đang cố gắng truy cập ổ đĩa chia sẻ đều được kết nối vào cùng một mạng với router đang lưu trữ dữ liệu. Nếu bạn có nhiều router hoặc điểm truy cập, các thiết bị được kết nối với các điểm khác nhau có thể không giao tiếp được với nhau. |
| Bị chặn kết nối FTP/SMB | Điều này có thể xảy ra do cài đặt tường lửa trên router hoặc máy tính của bạn. Nhiều router có tính năng bảo mật tích hợp chặn một số loại kết nối mặc định. Kiểm tra cài đặt tường lửa của router và đảm bảo rằng FTP (cổng 21) và SMB (cổng 445) được cho phép nếu bạn đang sử dụng các giao thức đó. Một số router có thể yêu cầu bạn kiểm tra cài đặt FTP ALG (Application Layer Gateway) để tường lửa không can thiệp. |
| Không truy cập được file | Vấn đề này có thể liên quan đến xác thực hoặc quyền truy cập. Hãy kiểm tra kỹ xem bạn đã nhập đúng tên người dùng và mật khẩu chưa, đồng thời xác minh rằng tài khoản người dùng của bạn có các quyền cần thiết để truy cập các thư mục chia sẻ. |
Một giải pháp khắc phục khác mà chúng tôi muốn đề xuất là cập nhật firmware của router. Nếu không có gì hoạt động như mong đợi, hãy kiểm tra xem router của bạn có bản cập nhật firmware mới nhất không. Việc cập nhật firmware có thể khắc phục các lỗi, cải thiện hiệu suất và tăng cường khả năng tương thích của router.
Những Hạn Chế Của Giải Pháp NAS Dựa Trên Router Wi-Fi
Mặc dù các giải pháp NAS dựa trên router hoạt động tốt cho việc chia sẻ file cơ bản, nhưng chúng có những hạn chế đáng kể về hiệu suất so với phần cứng NAS chuyên dụng.
Cận cảnh cổng USB 3.0 trên router, yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ truyền tải của NAS
Tốc Độ Truyền Tải Dữ Liệu Hạn Chế
Tốc độ truyền tải dữ liệu là điểm nghẽn lớn nhất trong thiết lập này. Ngay cả khi sử dụng SSD, bạn vẫn có khả năng bị giới hạn bởi kết nối USB 3.0 (trừ khi ổ đĩa và router của bạn hỗ trợ USB4). Bạn có thể mong đợi tốc độ nhanh hơn 40-50 MB/s, nhưng hiệu suất sẽ giảm đáng kể khi có nhiều người dùng truy cập đồng thời. Một thiết bị NAS chuyên dụng có thể dễ dàng đạt tốc độ truyền tải 100 MB/s trở lên trên cùng một kết nối mạng, khiến nó phù hợp hơn nhiều cho việc sao lưu lượng lớn dữ liệu hoặc truyền phát các file video độ phân giải cao.
Hiệu Năng Xử Lý Và Ổn Định Kém
Hầu hết các router dân dụng không được thiết kế để xử lý các tác vụ file chuyên sâu, và bộ xử lý của chúng có thể bị quá tải khi nhiều người dùng truy cập các file lớn cùng lúc. Điều này có thể là nguyên nhân đáng kể khiến Wi-Fi của bạn bị mất kết nối ngẫu nhiên trên các thiết bị. Các router cơ bản có bộ nhớ RAM và CPU hạn chế, không đủ khả năng để duy trì hiệu suất ổn định dưới tải nặng.
Hạn Chế Tính Năng Nâng Cao
Cuối cùng, các giải pháp NAS dựa trên router thiếu các tính năng nâng cao, khiến chúng kém linh hoạt hơn so với phần cứng chuyên dụng. Bạn sẽ không có các tính năng như bảo vệ RAID (giúp bảo vệ dữ liệu khỏi hỏng hóc ổ đĩa), sao lưu tự động, khả năng truy cập từ xa an toàn qua Internet, hoặc khả năng chạy các ứng dụng bổ sung (ví dụ: máy chủ Plex, máy chủ Web). Nếu ổ đĩa của bạn bị lỗi, bạn sẽ mất tất cả dữ liệu, vì không có hệ thống dự phòng hoặc sao lưu tích hợp.
Mặc dù có những hạn chế này, các giải pháp NAS dựa trên router vẫn xuất sắc trong các tác vụ chia sẻ file đơn giản. Chúng hoàn hảo để truyền phát các file đa phương tiện đến các thiết bị trong nhà, chia sẻ ảnh giữa các thành viên gia đình, hoặc cung cấp lưu trữ sao lưu cơ bản cho các tài liệu quan trọng. Chìa khóa là hiểu rõ những gì thiết lập này có thể và không thể làm được, và không kỳ vọng hiệu suất cấp doanh nghiệp từ phần cứng tiêu dùng.
Đối với hầu hết người dùng gia đình muốn bắt đầu tìm hiểu về lưu trữ mạng mà không cần đầu tư đáng kể, phương pháp dựa trên router là một điểm khởi đầu tuyệt vời. Bạn luôn có thể nâng cấp lên một thiết bị NAS chuyên dụng sau này nếu bạn phát triển vượt quá khả năng của thiết lập router, và kinh nghiệm bạn có được với hệ thống đơn giản này sẽ giúp bạn đưa ra quyết định tốt hơn về các giải pháp lưu trữ nâng cao hơn.
Hãy chia sẻ trải nghiệm của bạn hoặc đặt câu hỏi trong phần bình luận bên dưới. Nếu bạn đã thành công trong việc biến router của mình thành một NAS mini, đừng ngần ngại chia sẻ mẹo vặt hoặc cấu hình của bạn để cộng đồng cùng tham khảo!
