ChatGPT, trợ lý AI thân cận của chúng ta, đã phát triển đến mức khó có thể phân biệt liệu một đoạn văn bản được viết bởi con người hay máy móc, đặc biệt đối với những người chưa có kinh nghiệm. Tuy nhiên, dù bề ngoài có vẻ hoàn hảo đến đâu, ChatGPT và các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs) khác vẫn để lại những “dấu vân tay” đặc trưng trong văn phong của chúng. Là một chuyên gia SEO và biên tập viên công nghệ tại thuthuatmienphi.net, chúng tôi sẽ giúp bạn “bóc tách” những đặc điểm này, từ đó nhận diện và đánh giá nội dung một cách chính xác hơn, đồng thời hiểu rõ hơn về cách các AI tạo ra văn bản tiếng Việt.
1. Lạm Dụng Các “Buzzword” – Ngôn Ngữ Tiếp Thị Phô Trương
Ban đầu, một số từ ngữ có thể nghe rất thông minh và ấn tượng. Nhưng khoảnh khắc chúng bắt đầu xuất hiện trong mọi đoạn văn, chúng nhanh chóng mất đi ý nghĩa. Có một “mùi vị” ngôn ngữ rất riêng mà ngay lập tức báo hiệu rằng nó được viết bởi AI. Không phải vì các từ này sai, mà vì không một người bình thường nào nói chuyện như vậy, trừ khi họ đang cố gắng gây ấn tượng trong buổi phỏng vấn marketing. Những từ như kho báu vô giá (treasure trove), mang tính cách mạng (game-changer), tối đa hóa (maximize), nâng cao (enhance), tinh gọn (streamline), mạnh mẽ (robust), liền mạch (seamless), nâng tầm (elevate), đi sâu vào (delve), bắt tay vào (embark), và tất nhiên, bất cứ điều gì xảy ra trong một lĩnh vực (realm).
Bạn sẽ nhận thấy những từ này xuất hiện liên tục trong các văn bản do AI tạo ra. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên: ChatGPT được huấn luyện trên dữ liệu internet, và internet thì tràn ngập các nội dung được sao chép và viết theo phong cách marketing.
Vì vậy, bây giờ, khi bạn đọc một câu như “Hãy cùng đi sâu vào những tinh túy của giải pháp liền mạch này, thứ sẽ nâng tầm quy trình làm việc của bạn”, nó không còn nghe chuyên nghiệp nữa; mà nghe giống như được AI tạo ra. Một bài viết liên tục nói về việc “đi sâu vào sự phức tạp của” một vấn đề nào đó hoặc coi mọi giải pháp là “mang tính cách mạng” cho thấy nó bị ảnh hưởng nặng nề bởi AI. Ngay cả ChatGPT cũng tự đùa về điều này trên X (trước đây là Twitter).
2. Các Mệnh Đề Tu Từ Thiếu Súc Tích
Các biện pháp tu từ là một công cụ mạnh mẽ trong văn viết. Chúng được dùng để khơi gợi sự tò mò, tạo sự đối lập, hoặc mang lại một chút hồi hộp cho người đọc trước khi đi đến một kết luận bất ngờ. Tuy nhiên, giống như bất kỳ công cụ nào khác, chúng chỉ hiệu quả khi bạn thực sự có một “cú đấm” và không lạm dụng chúng mỗi vài dòng.
Bản thân tôi không phải là người hâm mộ lớn của các mệnh đề tu từ rút gọn, nhưng AI dường như rất “mê” chúng. Hãy xem các ví dụ dưới đây:
- “Và điều gì tệ hơn nữa? Nó đang khiến con người trở nên lười biếng.”
- “Vấn đề là gì? Microsoft không hoạt động như mong đợi.”
- “Một điều khác nữa? Toàn bộ sự lộn xộn về khả năng tương thích.”
- “Và một điều nữa? AI đang ngày càng nghe giống mọi thứ khác trên internet.”
ChatGPT sử dụng câu hỏi tu từ quá mức
Đây là những đoạn văn được tạo ra trực tiếp từ ChatGPT. Bạn sẽ nhận thấy cấu trúc luôn giống nhau. Một cách sửa nhanh là biến chúng thành các mệnh đề hoàn chỉnh bằng cách thay dấu hỏi bằng “là” hoặc “là rằng”. Bằng cách này, bạn sẽ có một câu mang ý nghĩa thực sự mà không gây khó chịu cho người đọc.
- Điều tệ hơn nữa là nó đang khiến con người trở nên lười biếng.
- Vấn đề là Microsoft không hoạt động như mong đợi.
- Một điều khác là toàn bộ sự lộn xộn về khả năng tương thích.
- Một điều khác nữa là AI đang ngày càng nghe giống mọi thứ khác trên internet.
3. Cấu Trúc “Participial Add-Ons” Thừa Thãi
Đây là một cấu trúc câu khác mà AI dường như “yêu thích” quá mức. “Participial add-on” xảy ra khi bạn mô tả một hành động, sau đó thêm dấu phẩy và một cụm từ thứ hai để giải thích kết quả hoặc tác động của hành động đó.
ChatGPT lạm dụng mệnh đề phân từ bổ sung
Mặc dù về mặt ngữ pháp không sai, nhưng cấu trúc này hiếm khi đọc trôi chảy. Bạn sẽ nhận ra nó ngay lập tức khi bắt đầu để ý. Nhiều người đã nhận ra điều này từ lâu, vì cấu trúc câu này là một trong những lý do chính khiến các công cụ kiểm tra AI có thể gắn cờ văn bản của bạn. Dưới đây là các ví dụ trực tiếp từ ChatGPT khi tôi hỏi nó về Excel:
- “Trình hướng dẫn biểu đồ tạo ra các đường xu hướng, minh họa quỹ đạo tăng trưởng theo thời gian.”
- “Công cụ lọc thu hẹp các bản ghi, tập trung vào các giao dịch ưu tiên trong vài giây.”
- “Macro VBA tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại, tăng cường hiệu quả trên các bộ dữ liệu lớn.”
- “Bảng tổng hợp nhóm các mục theo danh mục, tiết lộ các mô hình chi tiêu trong nháy mắt.”
Trong hầu hết các trường hợp này, phần thứ hai của câu không thêm bất cứ điều gì mà không thể được viết rõ ràng hơn chỉ bằng từ “và”. Về cơ bản, AI đang cố gắng gộp hai ý tưởng lại với nhau thay vì để mỗi ý tưởng đứng độc lập hoặc kết nối tự nhiên bằng một từ nối rõ ràng.
Những câu này có thể được cải thiện bằng cách chọn một động từ chính mạnh hơn, tách ý tưởng thành hai câu riêng biệt, hoặc đơn giản là thay dấu phẩy và phân từ hiện tại bằng “và”. Lấy ví dụ về công cụ lọc:
| Original | Better |
|---|---|
| Công cụ lọc thu hẹp các bản ghi, tập trung vào các giao dịch ưu tiên trong vài giây. | Công cụ lọc thu hẹp các bản ghi và làm nổi bật các giao dịch ưu tiên trong vài giây. |
4. Định Nghĩa Tương Phản Lặp Lại
Đây là một kỹ thuật viết khác đáng lẽ phải tạo ra hiệu ứng mạnh mẽ nhưng lại bị AI “bóp méo” hoàn toàn. Các nhà văn thường sử dụng cấu trúc hai phần để tăng kịch tính: đầu tiên họ phủ nhận một điều gì đó là bình thường, sau đó họ tuyên bố nó là phi thường.
Cấu trúc chung là “Đây không chỉ là X. Nó là Y.” Được sử dụng một cách tiết chế, nó rất hiệu quả. Nhưng ChatGPT dường như không hiểu “tiết chế” nghĩa là gì.
Một số ví dụ từ một phiên làm việc với ChatGPT:
- “Đây không phải là sự tiến hóa tuyến tính—mà là một mạng lưới phức tạp.”
- “Adriana không phải là tổng hòa của nguồn gốc cô ấy—cô ấy là một cái gì đó mới mẻ, được tôi luyện trong mâu thuẫn.”
- “Sự pha trộn này không phải là sự loãng đi. Nó là sự biến đổi.”
- “Đây không chỉ là một con đường sự nghiệp—mà là một quỹ đạo biến hình.”
- “Con đường của bạn không chỉ là về mặt logistics. Nó là về mặt bản thể học.”
- “Sao lưu dữ liệu Gmail của bạn không chỉ là thông minh—nó là điều cần thiết.”
ChatGPT thường xuyên dùng cấu trúc định nghĩa tương phản
Sáu trong số các ví dụ này đến từ cùng một cuộc trò chuyện với ChatGPT! Thật đáng tiếc, vì bản thân cấu trúc này rất vững chắc. Tôi thường xuyên sử dụng nó trong các bài viết của mình, đặc biệt là khi muốn thể hiện một giọng văn trầm tư hơn. Tuy nhiên, mục đích của cấu trúc này là tạo ra sự căng thẳng và sau đó là giải quyết. Khi mọi thứ đều được định nghĩa lại thành một cái gì đó thơ mộng hơn hoặc “sâu sắc” hơn, nó sẽ mất đi ý nghĩa ban đầu.
Khi bạn thấy một đoạn văn cứ khăng khăng “đây không chỉ là một điều—mà thực sự là một bước đột phá vũ trụ, định nghĩa lại linh hồn, mang tính siêu hình,” hãy dừng lại và tự hỏi: liệu nó có thực sự mang lại cảm giác đó không? Nếu không, thì rất có thể nó được viết bởi AI.
5. Lạm Dụng Dấu Gạch Ngang (Em Dash)
Dấu gạch ngang (em dash) là một dấu câu tuyệt vời. Cá nhân tôi rất thích chúng. Tôi chỉ bắt đầu sử dụng chúng vài năm trước và ngay lập tức “nghiện”. Chúng linh hoạt, phong cách và có thể làm cho một câu trở nên năng động. Nhưng ChatGPT lại sử dụng chúng một cách “điên cuồng”. Yêu cầu nó viết một bài blog đơn giản về việc lên kế hoạch cho một chuyến đi cuối tuần, và đột nhiên cứ mỗi ba câu lại xuất hiện một dấu gạch ngang:
ChatGPT sử dụng dấu gạch ngang (em dash) quá mức
Hãy nhìn xem! Không chỉ có quá nhiều dấu gạch ngang, mà hầu hết chúng còn không có ý nghĩa gì. Mỗi lần tạm dừng, mỗi lần chuyển ý, mỗi suy nghĩ phụ đều được gắn một dấu gạch ngang. Nó có thể đọc thú vị trong vài dòng đầu, nhưng rất nhanh sau đó sẽ trở nên chóng mặt. Nhiều đoạn ngắt đó sẽ hiệu quả hơn nếu dùng dấu phẩy, và một vài chỗ có thể đứng độc lập như những câu riêng biệt.
Sức mạnh của dấu gạch ngang nằm ở sự tiết chế, và khi bị lạm dụng, nó trở nên vô nghĩa. Vì vậy, khi bạn nhận được một đoạn văn tràn ngập dấu gạch ngang từ một người hiếm khi sử dụng chúng, bạn có thể chắc chắn rằng họ không phải là người viết. Đó là ChatGPT.
Tất nhiên, tất cả những đặc điểm văn phong này cũng tồn tại trong văn viết của con người. Không có dấu hiệu nào trong số chúng tự nó chứng minh rằng một văn bản được tạo ra bởi AI. Nhưng khi bạn phát hiện chúng được sử dụng một cách kỳ lạ, quá mức, hoặc nhiều dấu hiệu này cùng xuất hiện, đó là lúc bạn nên “nâng một bên lông mày” để xem xét kỹ lưỡng hơn.
Kết luận
Sự tinh vi của AI trong việc tạo ra văn bản đang ngày càng tăng, nhưng những “dấu vân tay” về văn phong mà chúng để lại vẫn là một chỉ dẫn quan trọng. Việc nhận diện các “buzzword” thừa thãi, mệnh đề tu từ thiếu súc tích, cấu trúc “participial add-ons” lặp lại, định nghĩa tương phản bị lạm dụng, và đặc biệt là việc sử dụng dấu gạch ngang vô tội vạ, sẽ giúp bạn trở thành một người đọc tinh tường hơn. Nắm vững những dấu hiệu này không chỉ giúp bạn đánh giá tính “con người” của nội dung mà còn là chìa khóa để tự mình tạo ra những bài viết tự nhiên, hấp dẫn và thực sự hữu ích, tránh xa những lỗi văn phong mà AI thường mắc phải.
Bạn có nhận thấy dấu hiệu nào khác của văn bản AI không? Hãy chia sẻ kinh nghiệm và nhận định của bạn trong phần bình luận bên dưới để cùng thảo luận và nâng cao khả năng “đọc vị” công nghệ!
