Trong thế giới kỹ thuật số ngày nay, các tệp tin thực thi (file EXE) đóng vai trò quan trọng trong việc vận hành phần mềm và ứng dụng. Tuy nhiên, tội phạm mạng thường lợi dụng những file EXE độc hại để phát tán mã độc, ransomware hoặc spyware. Việc nhận biết và tránh xa các tệp tin nguy hiểm này là chìa khóa để bảo vệ thiết bị của bạn khỏi nguy cơ lây nhiễm. Nếu bạn nghi ngờ một file EXE có thể không an toàn, có nhiều phương pháp bạn có thể áp dụng để kiểm tra nó trước khi sử dụng, giúp đảm bảo an toàn cho hệ thống máy tính của mình.
1. Kiểm Tra Thông Tin Cơ Bản Của File (Tên, Phần Mở Rộng, Kích Thước, Nguồn Gốc)
Việc xem xét các thuộc tính cơ bản của một tệp tin là bước đầu tiên và quan trọng để xác định liệu đó có phải là file EXE độc hại hay không. Hãy bắt đầu bằng cách kiểm tra tên và phần mở rộng của file. Nếu file có tên chung chung như “install.exe” hay “update.exe” thay vì tên bạn mong đợi, hoặc nếu nó sử dụng phần mở rộng kép (ví dụ: “file.pdf.exe”), đây có thể là dấu hiệu đáng báo động.
Kích thước file cũng là một chỉ báo quan trọng. Các file quá nhỏ bất thường hoặc quá lớn so với kích thước thông thường của chương trình mong đợi có thể ẩn chứa phần mềm độc hại. Để giảm thiểu rủi ro lây nhiễm, luôn tải file từ các nguồn chính thức và đáng tin cậy. Tránh tải các file thực thi nhận được qua email không mong muốn, tin nhắn trên mạng xã hội hoặc các đường dẫn đáng ngờ.
2. Sử Dụng Phần Mềm Diệt Virus Để Quét File Nghi Ngờ
Nếu bạn cố gắng mở hoặc tải xuống một file EXE và phần mềm diệt virus của bạn đưa ra cảnh báo, hãy coi trọng cảnh báo đó. Thay vì tải xuống ngay lập tức, bạn nên thực hiện một bản quét cụ thể cho file đó. Đối với người dùng Microsoft Defender, bạn có thể nhấp chuột phải vào file và chọn tùy chọn quét. Nếu đang sử dụng phần mềm diệt virus của bên thứ ba, hãy nhấp chuột phải vào file và chọn tùy chọn để quét nó bằng chương trình đã cài đặt của bạn.
Hình ảnh giao diện phần mềm Malwarebytes đang quét một file EXE nghi ngờ, hiển thị quá trình kiểm tra virus để đảm bảo an toàn cho máy tính.
Nếu quá trình quét gắn cờ file là đáng ngờ hoặc độc hại, hãy xóa nó ngay lập tức để bảo vệ hệ thống của bạn. Đừng bao giờ chạy một file đáng ngờ “chỉ để xem” nó có an toàn không; hành động này có thể dẫn đến đánh cắp dữ liệu, lây nhiễm phần mềm độc hại và các vấn đề bảo mật nghiêm trọng khác. Hơn nữa, hãy luôn bật phần mềm diệt virus để nhận được cảnh báo tức thì nếu bất kỳ file có khả năng gây hại nào xâm nhập vào máy tính của bạn.
3. Phân Tích File Trực Tuyến Với VirusTotal
Nếu bạn muốn kiểm tra xem một file thực thi có phải là file EXE độc hại hay không mà không cần tải về máy, hãy thử sử dụng VirusTotal. Đây là một công cụ trực tuyến miễn phí, quét file và URL bằng nhiều công cụ diệt virus và cơ sở dữ liệu khác nhau để cung cấp báo cáo chi tiết về các mối đe dọa tiềm ẩn. Công cụ này có thể giúp bạn ngăn chặn việc tải xuống một file EXE có khả năng gây hại ngay từ đầu.
Để sử dụng công cụ này:
- Truy cập trang web VirusTotal.
- Chọn tab URL, dán đường dẫn nơi file được lưu trữ và nhấn Enter. VirusTotal sẽ hiển thị kết quả từ vô số công cụ diệt virus.
- Nếu VirusTotal phát hiện các mối đe dọa, hãy tránh tải file đó. Nếu bạn đã tải xuống, bạn cũng có thể tải trực tiếp file lên VirusTotal để quét tìm các phần mềm độc hại.
4. Kiểm Tra Chữ Ký Số (Digital Signature) Của File
Bạn cũng có thể xác minh tính xác thực của một file EXE bằng cách kiểm tra chữ ký số của nó. Đây về cơ bản là một “dấu niêm phong chấp thuận” từ nhà phát hành phần mềm, xác nhận rằng file chưa bị thay đổi kể từ khi được ký. Bạn phải hết sức thận trọng nếu file thiếu chữ ký số hoặc liệt kê một nhà phát hành không mong đợi. Việc kiểm tra chữ ký số giúp bạn nhận biết liệu file có đáng tin cậy và có phải là một file EXE độc hại hay không.
Cửa sổ thuộc tính của file EXE trong Windows, hiển thị tab Digital Signatures và thông tin chứng chỉ số, giúp xác minh tính xác thực của tệp tin.
Để xem chữ ký số:
- Nhấp chuột phải vào file EXE và chọn Properties (Thuộc tính).
- Chuyển đến tab Digital Signatures (Chữ ký số). Chọn chữ ký, nhấp vào Details (Chi tiết), sau đó View Certificate (Xem Chứng chỉ) để kiểm tra nhà phát hành.
- Nếu nó hiển thị một nhà phát hành đáng tin cậy, hãy chuyển đến tab Certification Path (Đường dẫn Chứng chỉ) để xác nhận rằng nó ghi “This Certificate Is OK” (Chứng chỉ này hợp lệ).
5. Kích Hoạt Và Kiểm Tra Chức Năng Windows SmartScreen
Windows SmartScreen là một tính năng bảo mật tích hợp sẵn, kiểm tra các file và ứng dụng dựa trên cơ sở dữ liệu mối đe dọa, cảnh báo bạn về các rủi ro tiềm ẩn khi bạn xử lý các file hoặc ứng dụng đáng ngờ trên máy tính của mình. Mặc dù tính năng này thường được bật theo mặc định trên Windows 10/11, bạn cần kiểm tra lại để đảm bảo các bộ lọc SmartScreen đã được kích hoạt. Điều này là một lớp bảo vệ quan trọng chống lại file EXE độc hại.
Để xác minh SmartScreen đã được bật:
- Nhấp chuột phải vào nút Start và mở Settings (Cài đặt).
- Sau đó, điều hướng đến Privacy & Security (Quyền riêng tư & Bảo mật) > Windows Security (Bảo mật Windows) > App & browser control (Kiểm soát ứng dụng & trình duyệt), và nhấp vào Reputation-based protection settings (Cài đặt bảo vệ dựa trên danh tiếng).
- Đảm bảo tất cả bốn bộ lọc đều được bật, đặc biệt là bộ lọc Check apps and files (Kiểm tra ứng dụng và file).
Giao diện cài đặt Windows SmartScreen trong phần 'App & browser control', cho thấy các tùy chọn bảo vệ dựa trên danh tiếng được bật, giúp phát hiện phần mềm độc hại.
Đó là cách bạn có thể nhận biết một file EXE độc hại. Nếu bạn tuân thủ các nguồn chính thức và làm theo các bước trên, bạn có thể dễ dàng phát hiện các file đáng ngờ và giúp giữ an toàn cho máy tính của mình. Hãy luôn cảnh giác và áp dụng các biện pháp kiểm tra này để bảo vệ dữ liệu và hệ thống khỏi các mối đe dọa tiềm tàng từ các tệp tin thực thi không an toàn.
