Nghe sách nói (audiobook) là một cách tuyệt vời để tận dụng thời gian chết, biến những công việc thường ngày như đi bộ 10.000 bước hay rửa chén bát thành cơ hội học hỏi. Tuy nhiên, không giống như sách giấy, tôi thường gặp khó khăn trong việc ghi nhớ phần lớn những gì mình đã nghe. Sau khi thử nghiệm nhiều phương pháp khác nhau, tôi đã tìm ra những cách đơn giản nhưng hiệu quả để khiến kiến thức từ audiobook “đọng lại” trong trí nhớ.
5. Chọn sách nói (audiobook) phù hợp để học tập chủ động
Không phải tất cả các sách nói đều được tạo ra như nhau khi nói đến mục đích học tập. Trước đây, tôi thường chọn sách ngẫu nhiên hoặc dựa trên mức độ phổ biến. Điều này dẫn đến sự thất vọng vì một số người kể chuyện nói quá nhanh hoặc bằng giọng đơn điệu, trong khi số khác lại có cấu trúc kém, khiến việc theo dõi các điểm chính trở nên khó khăn.
Việc lựa chọn đúng sách nói đã thay đổi mọi thứ. Tôi bắt đầu chọn hồi ký và tự truyện khi làm những công việc nhàm chán. Chẳng hạn, Educated của Tara Westover là một trong những tác phẩm yêu thích của tôi. Các sách nói được chia thành các chương ngắn, rõ ràng hoạt động tốt nhất cho việc nghe thụ động, cho phép tôi tạm dừng, suy ngẫm và tiếp thu nội dung từng chút một.
Vì tôi sử dụng Audible cho hầu hết các sách nói, ứng dụng này cho phép tôi nghe thử một đoạn. Điều này giúp tôi kiểm tra xem giọng đọc và tốc độ có phù hợp với mình không. Việc đọc các đánh giá của người dùng trên một số trang web đánh giá sách tốt nhất cũng cung cấp manh mối về nội dung. Hãy tìm kiếm những đề cập cụ thể đến “phiên bản sách nói” vì trải nghiệm có thể hoàn toàn khác biệt giữa các định dạng.
Xem trước sách nói trước khi nghe để kiểm tra giọng đọc và tốc độ
Chọn đúng sách nói trong đúng tình huống sẽ chuẩn bị cho não bộ của bạn hấp thụ và ghi nhớ nhiều hơn. Hãy liên hệ những cuốn sách chuyên sâu về kiến thức với một hoạt động tương tự. Ví dụ, tôi đã nghe Born to Run khi đang chạy bộ và cảm thấy mình tiếp thu được nhiều hơn từ cuốn sách đó.
4. Sử dụng tính năng điều khiển tốc độ và tua lại thông minh
Đã từng có lúc tôi nghĩ rằng việc nghe sách nói với tốc độ 1.5x – 2x là cách nhanh nhất để hoàn thành một cuốn sách. Thay vào đó, tôi nhận ra rằng điều đó thường đồng nghĩa với việc bỏ lỡ các chi tiết quan trọng hoặc phải tua đi tua lại nhiều lần. Sự qua lại liên tục đó trở nên khó chịu và làm gián đoạn dòng chảy tư duy của tôi.
Việc điều chỉnh tốc độ phát lại dựa trên nội dung đã giúp ích rất nhiều. Với các chủ đề dễ hơn, quen thuộc, tôi tăng tốc độ một chút—chẳng hạn 1.25x—để giữ mọi thứ chuyển động. Nhưng đối với các ý tưởng phức tạp hoặc mới mẻ, việc giảm tốc độ xuống 0.75x hoặc thậm chí tốc độ bình thường giúp não bộ của tôi có thời gian xử lý thông tin.
Khi nghe thấy điều gì đó thú vị hoặc dày đặc thông tin, tôi sẽ tạm dừng và phát lại ngay lập tức. Sự củng cố này giúp tôi nắm bắt những sắc thái mà mình đã bỏ lỡ lần đầu tiên. Hãy để nội dung dẫn dắt tốc độ của bạn. Đôi khi điều đó có thể có nghĩa là phải giảm tốc độ hoặc tua lại một phần hoặc một chương cụ thể nhiều hơn bạn muốn. Nhưng phần thưởng là bạn có thể ghi nhớ những bài học chính tốt hơn.
Điều chỉnh tốc độ nghe sách nói để hiểu rõ các điểm chính
3. Ghi chú hoặc đánh dấu trong quá trình nghe
Việc nghe thụ động chính là thủ phạm đằng sau khả năng ghi nhớ kém của tôi. Tôi bắt đầu thử nghiệm việc ghi chú và điều đó đã tạo ra sự khác biệt lớn. Việc ghi lại các ý tưởng, trích dẫn hoặc câu hỏi giúp tôi duy trì sự tương tác tích cực. Ngay cả những ghi chú đơn giản với các từ khóa cơ bản cũng buộc tôi phải xử lý những gì mình đang nghe thay vì để nó trôi qua.
Hãy giữ mọi thứ đơn giản nhất có thể. Tôi sử dụng Google Keep hoặc Apple Notes. Tôi ưu tiên Apple Notes vì các tính năng ghi chú nhanh chóng. Apple Notes cho phép bạn ghi âm ghi chú giọng nói và tự động chuyển đổi thành văn bản. Điều này rất tiện lợi cho việc nghe sách nói gần như rảnh tay.
Ứng dụng Audible cũng hỗ trợ Clips và Bookmarks (hoặc đánh dấu). Các ứng dụng sách nói khác cũng có tính năng cơ bản này. Tôi sử dụng chúng để “cắt” các đoạn yêu thích, viết ghi chú của riêng mình hoặc chỉ đơn giản là đánh dấu các phần quan trọng. Sau này, tôi có thể xem lại những điểm nổi bật và ghi chú đã lưu mà không cần nghe lại toàn bộ cuốn sách.
Lưu lại đoạn clip trên ứng dụng Audible
Nếu việc viết hoặc đánh dấu không thể thực hiện được trong khi nghe, hãy tạm dừng tại các đoạn nghỉ chương để tóm tắt các điểm chính bằng ứng dụng Ghi âm giọng nói trên iPhone hoặc ứng dụng Ghi âm trên Android. Cũng có nhiều ứng dụng ghi nhật ký bằng giọng nói khác để bạn lựa chọn.
2. Kết hợp sách nói với tóm tắt trực quan hoặc viết
Một số ý tưởng phức tạp hoặc trừu tượng, và chỉ riêng lời nói thôi thì không đủ để ghi nhớ lâu dài. Việc tạo các bản tóm tắt trực quan hoặc viết giúp lấp đầy khoảng trống đó. Sau khi hoàn thành một chương hoặc một buổi nghe, tôi dành 5-10 phút để tạo một bản đồ tư duy đơn giản hoặc dàn ý. Điều này giúp tôi thấy được mối liên hệ giữa các khái niệm và làm nổi bật bức tranh tổng thể.
Tôi đã thử nghiệm với Freeform trên iPhone/iPad để ghi chú trực quan phong phú. Các bản tóm tắt trực quan không cần phải là một tác phẩm nghệ thuật hoàn hảo. Bạn có thể sử dụng các hộp phác thảo và mũi tên trên giấy hoặc dùng các công cụ kỹ thuật số như Google Docs hay các ứng dụng bản đồ tư duy miễn phí. Hành động sắp xếp suy nghĩ bằng tay một cách trực quan tạo ra những “móc” ghi nhớ mạnh mẽ hơn.
Nếu các bản tóm tắt viết hoạt động tốt với bạn, hãy ghi lại những điểm chính bằng lời của riêng bạn. Chỉ việc chuyển đổi âm thanh thành văn bản cũng có thể làm sâu sắc thêm sự hiểu biết. Tất nhiên, hãy lên lịch xem lại ghi chú thường xuyên nếu bạn muốn thực hiện điều đó một cách có chủ đích.
Sử dụng ghi chú dán để lập chỉ mục chương sách trực quan trong Freeform
Nhiều nghiên cứu đã khẳng định rằng việc kết hợp nghe với viết hoặc hình ảnh kích hoạt nhiều phần khác nhau của não bộ, giúp việc hồi tưởng trở nên dễ dàng và đáng tin cậy hơn sau này.
1. Lập kế hoạch hành động ngay lập tức
Một lý do lớn khiến tôi gặp khó khăn trong việc ghi nhớ là tôi không bao giờ áp dụng những gì mình đã học. Tôi cứ nhảy sang cuốn sách tiếp theo, và kiến thức vẫn chỉ dừng lại ở mức trừu tượng, tách rời khỏi cuộc sống hàng ngày của tôi.
Giờ đây, tôi luôn tạo một kế hoạch hành động ngay sau khi nghe xong. Điều này có thể đơn giản như việc ghi lại một hoặc hai điều để thử dựa trên lời khuyên từ sách nói. Ví dụ, nếu tôi nghe một cuốn sách về năng suất, tôi sẽ chọn một thói quen mới để thử vào tuần tới. Hoặc nếu đó là về sức khỏe, tôi đặt một mục tiêu nhỏ như uống nhiều nước hơn mỗi ngày.
Hiện nay, nhờ AI, chúng ta có thể yêu cầu chúng tạo ra các bước hành động chi tiết cho mình. Việc có một kế hoạch cụ thể kết nối các bài học với thực tế của tôi. Nó mang lại cho tôi động lực để ghi nhớ và sử dụng các ý tưởng. Và hành động củng cố việc học thông qua thực hành. Tôi thường trì hoãn việc bắt đầu một cuốn sách mới cùng thể loại. Nếu không có bước này, sách nói chỉ trở thành một phần của sự quá tải thông tin.
Các bước hành động từ sách nói với sự hỗ trợ của AI
Nếu có thể, hãy tìm một người mà bạn có thể dạy lại những bài học từ cuốn sách. Việc dạy lại củng cố kiến thức cơ bản của bạn, và người học cũng được hưởng lợi. Nếu bạn không thể tìm thấy ai, hãy biến ChatGPT thành gia sư và trở thành học sinh của chính mình.
Việc ghi nhớ sách nói hiệu quả là vấn đề của sự chủ đích và tích cực trong khi nghe. Nó bắt đầu bằng việc chọn đúng cuốn sách và sau đó ghi chú để tạo nền tảng cho trí nhớ tốt hơn. Xen kẽ đó, việc bổ sung tóm tắt trực quan và tạo kế hoạch hành động giúp các kiến thức từ sách nói được khắc sâu vào trí nhớ của bạn.
