Bạn có tin rằng các câu hỏi bảo mật là một lớp bảo vệ vững chắc cho mật khẩu của mình không? Nếu có, bạn có thể sẽ bất ngờ. Hacker có nhiều cách tinh vi để khám phá những câu trả lời đó, và thường thì việc này dễ dàng hơn bạn nghĩ rất nhiều. Họ không cần dùng đến những công cụ phức tạp hay kỹ thuật tấn công quy mô lớn. Thay vào đó, họ khai thác chính những thông tin mà chúng ta vô tình tiết lộ hoặc những điểm yếu cố hữu trong cách đặt câu hỏi bảo mật. Mục tiêu của họ là tiếp cận tài khoản của bạn bằng cách lợi dụng lỗ hổng tưởng chừng vô hại này.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu 8 kỹ thuật phổ biến mà hacker sử dụng để đánh lừa hoặc thu thập thông tin nhằm vượt qua lớp bảo vệ của câu hỏi bảo mật, từ đó giúp bạn nhận diện và tăng cường khả năng tự vệ trên không gian mạng.
1. Do Thám Mạng Xã Hội (Social Media Snooping)
Mạng xã hội là một “mỏ vàng” thông tin cá nhân cho bất kỳ ai muốn ghép nối câu chuyện cuộc đời bạn – và hacker biết rõ điều đó. Hầu hết mọi người thường xuyên chia sẻ những sự kiện quan trọng trong cuộc sống trực tuyến, như ngày sinh nhật, ngày kỷ niệm, tên thú cưng hay tên trường học. Tuy nhiên, đối với một kẻ đang cố gắng bẻ khóa câu hỏi bảo mật của bạn, đó không phải là hoài niệm mà là thông tin tình báo quý giá.
“Mỏ vàng” thông tin cá nhân
Giả sử câu hỏi bảo mật của bạn là “Phim yêu thích của bạn là gì?”. Chỉ cần hai lần lướt qua tài khoản X (Twitter cũ) của bạn là đã có thể thấy bạn thể hiện tình yêu bất diệt với bộ phim Vua Sư Tử. Hoặc có thể tiểu sử Instagram của bạn ghi “Mẹ của Max (chó cưng)”, và đó chính là câu trả lời cho câu hỏi “Tên thú cưng đầu tiên của bạn là gì?”.
Phụ nữ đang xem ứng dụng mạng xã hội, minh họa việc do thám thông tin cá nhân trên mạng xã hội.
Không cần công cụ phức tạp
Kiểu do thám này không yêu cầu các công cụ phức tạp. Tất cả những gì hacker cần là tên của bạn, hồ sơ công khai và một chút kiên nhẫn. Chúng sẽ đào sâu qua các bài đăng cũ, ảnh được gắn thẻ và thậm chí cả những bình luận mà bạn bè của bạn để lại. Nếu cài đặt quyền riêng tư của bạn “mở toang”, về cơ bản, bạn đang tự tay trao đáp án cho chúng.
Ngay cả tài khoản riêng tư cũng không an toàn
Ngay cả các tài khoản riêng tư cũng không an toàn tuyệt đối. Nếu một hacker tìm cách theo dõi bạn, có thể thông qua một hồ sơ giả mạo, các bài đăng của bạn sẽ trở nên dễ tiếp cận. Một bài đăng kỷ niệm tưởng chừng vô hại có thể biến thành dấu vết dẫn thẳng đến các tài khoản của bạn.
2. Các Câu Đố Vui Giả Mạo (Fake “Fun” Quizzes)
Rất có thể bạn đã từng thấy các phiên bản của những câu đố vui nhộn trên mạng xã hội hỏi những điều như “Tên hoàng gia của bạn là gì?” hoặc “Chúng tôi có thể đoán tuổi của bạn dựa trên món ăn yêu thích không?”. Chúng thường được đóng khung là những trò giải trí vô hại, nhưng đây lại là một trong những sai lầm phổ biến nhất về quyền riêng tư bạn có thể mắc phải trên mạng xã hội.
Một bài trắc nghiệm vui "NameTest" trên Facebook, minh họa nguy cơ lộ dữ liệu từ các câu đố trực tuyến.
Chiêu trò thu thập dữ liệu tinh vi
Hacker, hoặc ít nhất là những kẻ thu thập dữ liệu trái phép, sử dụng các câu đố này để thu thập chính xác loại thông tin cá nhân thường được liên kết với các câu hỏi bảo mật. Chúng hạ thấp cảnh giác của bạn bằng sự hài hước và cá nhân hóa để bạn quên rằng mình đang tự tay cung cấp một bản đồ dẫn đến danh tính số của mình.
3. Khai Thác Hồ Sơ Công Khai (Public Records)
Đôi khi, hacker không cần bất kỳ thủ thuật nào. Chúng chỉ đơn giản sử dụng các hồ sơ công khai.
Giấy chứng nhận kết hôn, hồ sơ tài sản, đăng ký cử tri và thậm chí cả niên giám cũ có thể là những nguồn phong phú chứa câu trả lời cho các câu hỏi bảo mật. Thông tin như tên thời con gái của mẹ bạn, địa chỉ thời thơ ấu hoặc nơi sinh thường chỉ cách vài lần tìm kiếm.
Giao diện website Chronicling America, minh họa việc hacker tra cứu thông tin cá nhân từ hồ sơ công khai.
Thông tin dễ dàng bị lộ
Ví dụ, nếu câu hỏi bảo mật của bạn là “Bạn sinh ra ở thành phố nào?”, một thông báo khai sinh cũ có thể dễ dàng tiết lộ thông tin đó. Tương tự, giấy phép kết hôn có thể làm lộ tên đệm của cha.
Một hacker quyết tâm không cần phải biết bạn лично. Chúng chỉ cần tên của bạn và một chút kiên trì. Hồ sơ công khai có thể bổ sung phần còn lại.
4. Lục Lọi Bài Viết Cũ Trên Diễn Đàn (Old Forum Posts)
Bạn có thể nghĩ rằng các bài viết cũ trên diễn đàn là an toàn vì hầu hết các diễn đàn đều ẩn danh. Nhưng hacker biết rằng ẩn danh không phải là bất khả xâm phạm – đặc biệt khi mọi người vô tình để lại dấu vết.
Dấu vết tưởng chừng vô hại
Có thể bạn đã sử dụng một tên người dùng trên diễn đàn khớp với một phần địa chỉ email của mình. Có thể bạn đã đăng về quê hương, thú cưng đầu tiên hoặc linh vật trường trung học của mình. Ngay cả những chi tiết nhỏ như năm bạn tốt nghiệp hoặc đội thể thao yêu thích cũng có thể bắt đầu kết nối các mảnh ghép lại với bạn.
Việc này cũng không đòi hỏi kỹ năng hack. Một hacker có đủ kiên nhẫn có thể tìm kiếm trên các diễn đàn cũ, đối chiếu tên người dùng hoặc Google một vài từ khóa cùng với tên của bạn. Các diễn đàn mà bạn hầu như không nhớ đã tham gia vẫn có thể có các kho lưu trữ công khai trôi nổi, âm thầm làm rò rỉ những mẩu lịch sử cá nhân của bạn.
Ẩn danh có giúp ích, nhưng nếu bạn để lại đủ “mẩu bánh mì”, các bài đăng cũ vẫn có thể phản bội bạn. Và khi hacker đang săn lùng câu trả lời cho các câu hỏi bảo mật của bạn, ngay cả manh mối nhỏ nhất cũng có thể đủ.
5. Sử Dụng Dữ Liệu Rò Rỉ Từ Các Trang Khác (Leaked Data From Other Sites)
Các vụ rò rỉ dữ liệu giống như một “món hời lớn” cho hacker. Khi một trang web bị tấn công, không chỉ tên người dùng và mật khẩu bị rò rỉ. Đôi khi, cả câu trả lời cho câu hỏi bảo mật của bạn cũng bị lộ.
Nguy cơ từ các vụ lộ dữ liệu
Ví dụ, giả sử bạn đã tạo một tài khoản trên một diễn đàn nhiều năm trước. Bạn đã sử dụng “Arsenal” làm câu trả lời cho câu hỏi “Đội thể thao yêu thích của bạn là gì?” và sau đó quên mất nó. Nếu trang web đó bị tấn công và câu trả lời của bạn không được mã hóa, hacker có thể sử dụng thông tin đó để truy cập vào các tài khoản quan trọng của bạn ngày nay.
Việc tái sử dụng câu trả lời bảo mật trên các trang web cũng nguy hiểm như việc tái sử dụng mật khẩu. Khi thông tin của bạn đã bị lộ, hacker sẽ sử dụng các công cụ chuyên biệt để đối chiếu chúng.
Màn hình kết quả tìm kiếm trên Have I Been Pwned, cho thấy dữ liệu cá nhân bị rò rỉ và nguy cơ từ các vụ lộ dữ liệu.
Công cụ kiểm tra và lời khuyên
Hãy sử dụng một công cụ như Have I Been Pwned để kiểm tra xem dữ liệu của bạn có bị lộ hay không. Và luôn coi câu trả lời bảo mật như mật khẩu dùng một lần: phải là duy nhất cho mỗi tài khoản.
6. Giả Mạo Chat Hỗ Trợ Khách Hàng (Fake Support Chats)
Kỹ thuật này tinh vi hơn nhưng cực kỳ hiệu quả: các cuộc trò chuyện hỗ trợ khách hàng giả mạo.
Kỹ thuật lừa đảo tinh vi
Nó thường bắt đầu bằng một email, tin nhắn trực tiếp (DM) hoặc cửa sổ bật lên (pop-up) giả mạo ngân hàng, nhà cung cấp email hoặc cửa hàng yêu thích của bạn. Đại diện hỗ trợ giả mạo sẽ yêu cầu bạn xác nhận danh tính bằng cách trả lời các câu hỏi bảo mật.
Các cuộc trò chuyện giả mạo này thường sao chép thương hiệu, ngôn ngữ và thậm chí cả thời gian, ví dụ, trong một sự cố trang web thực sự. Và vì chúng mang tính cá nhân, bạn có nhiều khả năng tuân thủ nhanh chóng mà không suy nghĩ. Một khi bạn cung cấp những câu trả lời đó, hacker có thể giành quyền truy cập vào tài khoản của bạn bằng cách đặt lại thông tin đăng nhập.
Quy tắc vàng để nhận biết
Quy tắc vàng ở đây rất đơn giản: Các đại diện hỗ trợ hợp pháp sẽ không bao giờ hỏi các câu hỏi bảo mật của bạn qua chat, email hoặc tin nhắn trực tiếp. Nếu bạn nhận được yêu cầu như vậy, hãy đóng cuộc trò chuyện và xác minh trực tiếp thông qua trang web chính thức.
7. Lợi Dụng Lòng Tin Bạn Bè (Tricking Your Friends Into Sharing Details)
Hacker biết rằng ngay cả khi bạn thận trọng, bạn bè của bạn có thể không như vậy. Việc lấy được thông tin cá nhân bằng cách lừa những người bạn tin tưởng là điều đáng ngạc nhiên.
Đôi khi, nó bắt đầu bằng một hồ sơ giả vờ là một người bạn học cũ hoặc một người bạn chung. Chúng len lỏi vào các cuộc trò chuyện, hỏi về “những ngày xưa tươi đẹp” hoặc bắt đầu một trò chơi tưởng chừng vô hại. Trước khi bạn của bạn kịp nhận ra, họ đã vô tình nhắc đến nơi bạn lớn lên, tên thú cưng thời thơ ấu hoặc thậm chí là giáo viên yêu thích của bạn.
Ngay cả một bài đăng Facebook đơn giản gợi nhớ kỷ niệm cũng có thể tiết lộ quá nhiều. Một người bạn gắn thẻ bạn vào một bức ảnh niên giám cũ hoặc đùa về chiếc xe đầu tiên của bạn có thể cung cấp cho hacker chính xác những gì chúng cần, mà bạn không hề phải gõ một từ nào.
Đây là một chiến thuật lén lút vì nó cảm thấy rất tự nhiên. Bạn bè tin tưởng lẫn nhau. Hacker khai thác sự tin tưởng đó để thực hiện việc “đào bới” thay cho chúng. Nếu bạn nghiêm túc về bảo mật, hãy nhắc nhở những người thân cận của bạn cũng nên thận trọng.
8. Đoán Các Câu Trả Lời Phổ Biến (Guessing Common Answers)
Đôi khi, hacker thậm chí không cần phải do thám. Chúng chỉ đơn giản là đoán, và thật không may, chúng thường đoán đúng.
Nguy cơ từ sự đơn giản
Các câu hỏi như “Màu sắc yêu thích của bạn là gì?” thường dẫn đến những câu trả lời dễ đoán như “xanh lam”. Tên thú cưng thường là Max, Bella hoặc Lucky. Ngay cả câu “tên thời con gái của mẹ” cũng thường dẫn đến những họ phổ biến như Nguyễn, Trần hoặc Lê ở Việt Nam, hoặc Smith, Johnson ở các nước phương Tây. Nhiều người cũng trả lời “kỳ nghỉ mơ ước” là “Paris” hay “Hạ Long”.
Hacker đôi khi tự động hóa việc đoán này, lặp đi lặp lại các câu trả lời phổ biến nhất cho đến khi chúng gặp may. Nếu không có các biện pháp bảo vệ mạnh mẽ của trang web như khóa tài khoản sau nhiều lần thử sai, chúng có thể chỉ cần một vài lần thử.
Màn hình laptop hiển thị cảnh báo bảo mật, tượng trưng cho nguy cơ bảo mật tài khoản khi câu trả lời bảo mật dễ đoán.
Biến câu trả lời thành “mật khẩu”
Lời khuyên rất đơn giản: Hãy coi câu trả lời bảo mật như mật khẩu. Đừng chọn câu trả lời đúng nếu nó quá dễ đoán. Hãy biến nó thành một cụm mật khẩu (passphrase), một điều gì đó vô nghĩa, hoặc tốt hơn hết là sử dụng trình quản lý mật khẩu để lưu trữ các câu trả lời được tạo ngẫu nhiên.
Câu hỏi bảo mật có thể cảm thấy như những bản sao lưu vô hại, nhưng đối với một hacker, chúng lại là một cánh cửa phụ không khóa. Hacker không phải lúc nào cũng cần đột nhập bằng vũ lực. Đôi khi chúng chỉ đơn giản là đi vào bằng cách sử dụng những chi tiết bạn vô tình để lộ. Để bảo vệ tốt nhất các tài khoản của mình, hãy luôn ý thức về những thông tin bạn chia sẻ và cách bạn trả lời các câu hỏi bảo mật. Xem xét việc sử dụng xác thực hai yếu tố (2FA) và trình quản lý mật khẩu để tăng cường an toàn cho mọi tài khoản trực tuyến của bạn.
